Stel, je bent leraar economie en je wilt de wet van vraag en aanbod uiteenzetten aan een stel ongeïnteresseerde tieners. Wat doe je dan? Je haalt Taylor Swift erbij. Geen mooier praktijkvoorbeeld van hoe de economische grondprincipes werken dan The Eras Tour. Met de 131 optredens kan la Swift wereldwijd zo’n 6 à 8 miljoen mensen bedienen. Maar als je weet dat haar populairste nummer (Blank space) meer dan 1,3 miljard keer gestreamd is op Spotify, dan weet je dat de vraag vele malen groter is dan het aanbod.
De klassieke oplossing in een markteconomie is een evenwicht via het prijsmechanisme. De prijs voor het optreden zou dan liggen op een niveau waar het merendeel van de Swifties afhaakt, en waar slechts de 6 à 8 miljoen grootste fans bereid zijn hun spaarpot aan diggelen te slaan. Het probleem is dat dit mechanisme vooral de rijkste fans ten goede zou komen. Dat zijn natuurlijk niet per se de meest toegewijde. Aangezien Taylor Swift zelf al in conflict is gekomen met het grote geld in de muziekindustrie, zou die oplossing nogal cynisch zijn.
Als in de economieklas ook sportievelingen zitten, kan het tennistoernooi van Wimbledon een pedagogisch voorbeeld zijn van hoe je schaarse middelen ook kan verdelen. Om een van de schaarse tickets voor het toernooi te bemachtigen, wordt jaarlijks een public ballot georganiseerd. Een soort loterij dus. Hoeveel je betaalt, is afhankelijk van de fase in het toernooi en de wedstrijd die je wilt zien. Niet de dikte van je portemonnee, maar vrouwe Fortuna bepaalt wie mag komen en wie niet. Van de kandidaten valt 90 procent af. Zij hebben twee mogelijkheden: het jaar erop hun kans wagen, of aansluiten in The Queue. Die wachtrij is een traditie die evenzeer bij Wimbledon hoort als aardbeien met slagroom. Voor een beperkt aantal dagtickets luidt het motto: wie het eerst komt, het eerst maalt.
Een egalitair systeem dus, waarbij een miljardair evenveel kans heeft als een bijstandsmoeder.
Kan Taylor Swift hier iets van leren? Voor zover ik begrepen heb, heeft haar concertpromotor de slechtste elementen van beide systemen gecombineerd. Er is eerst een soort loterij om te bepalen wie een ticket mag kopen, maar de uitverkorenen weten niet tegen welke prijs. Aangeraden wordt om voor meerdere concertlocaties in te schrijven teneinde de kans te optimaliseren. En ook dan is het nog mogelijk om achter het net te vissen, want er zijn meer uitgelote kandidaten dan tickets.
Dan is aanschuiven in een wachtrij wel zo sympathiek. En eerlijk. Het beantwoordt aan een elementair rechtvaardigheidsgevoel: niet je spaarrekening bepaalt of je erbij mag zijn, maar de bereidheid om moeite te doen. Zou Swift daar wakker van liggen? Haar antwoord heeft ze al gegeven: ‘Don’t blame me’. Meer dan 400 miljoen streams, and counting.
