Nu het vliegverkeer zich weer op gang trekt, pakken maatschappijen meteen uit met bodemprijzen. Ze doen vrezen dat de klimaatimpact ook na corona blijft groeien. ‘Staatssteun wordt nu gebruikt om goedkope tickets te subsidiëren.’
Een enkeltje naar Zagreb voor 4,99 euro of naar Edinburgh voor 7,99 euro. Wie gisteren een vliegreis met Ryanair boekte, kan in juni vanuit Charleroi tegen spotprijzen Europa verkennen. Op Twitter circuleerde zelfs een afbeelding van promoties om gratis naar Londen of tegen -1 euro naar Milaan te vliegen. De bron en echtheid van de promoties vielen niet te achterhalen. Maar dat luchtvaartmaatschappijen bij de heropstart uitpakken met absolute bodemprijzen, vindt hoogleraar transitie Jan Rotmans (Erasmus Universiteit, Rotterdam), die de afbeelding deelde, ‘krankzinnig’.
‘Kennen we na de negatieve olieprijzen van vorig jaar, nu ook voor het eerst negatieve prijzen voor vliegtickets?’, vraagt hij. ‘Hebben we niets geleerd van de coronacrisis? Nu moeten we echt ingrijpen en de sector meer belasten. Als de overheid niet beweegt, moet een rechtbank, zoals bij Shell, maar de klimaatimpact aan banden leggen.’
Spotgoedkope vluchten zijn al langer hét symbool om het klimaatprobleem van de luchtvaartsector aan te kaarten. Wie voor enkele euro’s vliegt, kan dat alleen omdat hij amper de maatschappelijke kosten draagt voor de uitstoot van broeikasgassen, lawaaihinder en luchtvervuiling. Het is een reden waarom de luchtvaart de jongste jaren – net als zijn CO2-uitstoot – ongebreideld kon groeien.
Toen de pandemie vorig jaar abrupt een einde maakte aan die groei – en vliegmaatschappijen met miljarden staatssteun moesten worden gered – zagen heel wat mensen een momentum voor een groenere doorstart. Maar nu het (Europese) vliegverkeer zich weer op gang trekt, zijn de spotgoedkope tickets terug van nooit weggeweest. ‘Erger nog,’ merkt Rotmans op, ‘het overheidsgeld wordt nu gebruikt om goedkope vluchten te subsidiëren.’
Kleinere markt
‘Die lage prijzen verbazen me niet’, zegt luchtvaarteconoom Wouter Dewulf (UA). ‘Omdat er vooral binnen Europa relatief makkelijk kan worden gevlogen, storten alle maatschappijen zich op dezelfde bestemmingen. Dat maakt dat er veel capaciteit en concurrentie is in een kleinere markt.’ Niet alleen de intercontinentale vluchten staan op een laag pitje, ook de zakenreiziger blijft nog weg, vult Rico Luman, sectoranalist bij ING, aan. ‘Luchtvaartmaatschappijen die normaal elders hun winst maken, moeten zich nu noodgedwongen op toeristische bestemmingen richten.’
De sector, die maandenlang zo goed als stil heeft gelegen, wil de reizigers zo snel mogelijk overtuigen om opnieuw in een vliegtuig te stappen, en elke maatschappij probeert daarbij haar strategische routes te beschermen. Dewulf en Luman wijzen erop dat de promotieprijzen vooral worden gebruikt om hoger op boekingsites te verschijnen. In de praktijk zijn er meestal extra kosten. Door halflege vluchten te vullen via fikse kortingen, kan een maatschappij ook nog inkomsten binnenhalen met extra’s, zoals de verkoop van eten aan boord.
‘Maatschappijen hebben genoeg vliegtuigen en de financiële middelen om met goedkope tickets uit te pakken’, zegt Andrew Murphy, luchtvaartexpert bij de Europese milieukoepel Transport & Environment. Ryanair zit ondanks een recordverlies in 2020 nog steeds op een berg cash van meer dan 3 miljard euro. Door nu fors zijn prijzen te verlagen, hoopt de Ierse budgetvlieger zijn concurrenten en vooral traditionele luchtvaartmaatschappijen (bij wie toerisme niet de kernactiviteit is) pijn te doen. ‘En er zijn geen regels om ze te stoppen’, zegt Murphy.
Kerosine belasten
De luchtvaart ontsnapt al decennia aan internationale klimaatafspraken en wordt in vergelijking met andere transportmodi amper belast. Maar de geesten rijpen om de sector strenger aan te pakken. Oostenrijk en Frankrijk koppelden de redding van Austrian Airlines en Air France aan een beperking van korteafstandsvluchten. Wenen voert ook een minimumprijs voor vliegtickets in. In het VK trekt Boris Johnson de sector mee in zijn klimaatdoelen, en de EU wil dat ook doen met haar Green Deal. Volgens de krant Financial Times groeit de Europese consensus om in de toekomst kerosine te belasten.
Er is verandering op til, denkt Murphy. ‘Er zullen altijd maatschappijen zijn die shockeren met extreem goedkope tickets. Maar het is belangrijker dat de gemiddelde prijzen niet kunstmatig goedkoop worden gehouden doordat brandstof niet wordt belast of luchthavens overmatig gesubsidieerd. Alleen met die steun kunnen de Ryanairs van deze wereld de tickets zo laag houden.’
