Arabica-koffie is in negen jaar niet zo duur geweest. Droogte, vorst, oorlog, te weinig containers en speculatie hebben de prijs doen verdubbelen.
Met 225 dollarcent bereikte de prijs voor een pond koffie gisteren het hoogste peil sinds 2012. In krap anderhalf jaar ging het maal twee. Een opeenvolging van slecht nieuws bleef de prijs maand na maand de hoogte in jagen. Begin dit jaar baarde de droogte in Brazilië de koffiesector zorgen. Gevreesd werd dat de markt door een slechte oogst zou afstevenen op een tekort. Die angst nam nog toe nadat delen van Brazilië in juli werden geteisterd door een zeldzame vorstpiek, die de prijs in enkele dagen met een derde omhoogstuwde. De laatste weken is de markt in de greep van berichten over hoge vrachttarieven, oorlogsdreiging in Ethiopië en stijgende kosten voor kunstmest en brandstof.
‘Het gaat inderdaad bijzonder snel’, zegt Michel Germanès, ceo van de Antwerpse koffiehandelaar Efico. Hij wijst erop dat de marktbewegingen nog versterkt worden doordat financiële spelers, zoals hefboomfondsen, massaal inzetten op koffiefutures die de vraag omhoog stuwen. ‘De overgrote meerderheid van die handelaars heeft niets met koffie te maken, maar ze zijn door hun omvang wel enorm machtig. De waarde van de contracten die in één dag op de beurs van New York worden verhandeld, vormt een veelvoud van wat wij per jaar aan omzet boeken.’
De markt is bezorgd over de vraag of er volgend jaar voldoende aanbod zal zijn, zegt Carlos Mera, die voor Rabobank in Londen de markt in voedselgewassen volgt. De vorst heeft de koffiestruiken beschadigd, wat ook de volgende oogst kan beïnvloeden. ‘Koffiebranders leggen grotere voorraden aan, en dat veroorzaakt extra vraag. Maar als je het mij vraagt, is de reactie van de markt overdreven.’
Vrees voor droogte
De sterke prijsschommelingen hebben grote gevolgen, zegt Germanès. ‘Je ziet in Brazilië dat elke koffieboer de actuele prijsontwikkeling van nabij volgt. De hele markt weet dat de prijs nu 225 dollarcent bedraagt. Een boer die eerder dit jaar zijn bonen voor 120 dollarcent verkocht heeft, spitst natuurlijk zijn oren als hij hoort dat de prijs nu veel hoger is. Soms verkopen boeren hun bonen een tweede keer, om te profiteren van de hogere prijzen. Ook wij hebben een aantal bestellingen niet gekregen. Daar is weinig aan te doen, het heeft niet veel zin om daar een advocaat op te zetten.’
Uit marktcijfers blijkt dat er niet direct veel beterschap te verwachten is. De afgelopen twaalf maanden werd weliswaar 0,40 % meer koffie geproduceerd dan het jaar voordien, maar de consumptie nam in die periode met 1,90 % toe, vermeldt het meest recente marktrapport van de International Coffee Organization (ICO). ‘De markt wordt nog gekenmerkt door zorgen over de aanvoer vanuit belangrijke herkomstlanden, nu klimaatgerelateerde schokken en verstoringen door de coronapandemie de handelsstromen blijven beïnvloeden’, schrijft de organisatie. Ook Germanès denkt dat de prijs nog wel een tijdje hoog zal blijven. ‘Er is opnieuw vrees voor droogte. Misschien zal de prijs pas in juli naar beneden gaan, na de winter op het zuidelijk halfrond. Tot dan zal er zenuwachtigheid blijven.’
4 tot 5 euro per kilo
Vorst in Brazilië is een zeldzaamheid. Nu het klimaat opwarmt, lijkt het opmerkelijk dat de koffieoogst door een koudegolf getroffen werd. ‘Maar klimaatopwarming veroorzaakt meer extreme weersomstandigheden’, legt Mera uit. ‘Vorst komt af en toe wel voor in Brazilië, maar dit waren de laagste temperaturen in twee decennia.’ Volgens Koen Van Troos van Fairtrade Belgium dwingt de klimaatopwarming de koffieboeren om de koffiestruiken steeds hoger in de bergen te planten, waardoor ze vatbaarder worden voor extremer weer. Het is niet zo dat de koffieboeren slapend rijk worden nu de prijzen zo hoog zijn, laat hij weten. ‘De koffieprijs vertoont op lange termijn maar een licht stijgende trend. Bovendien zitten de boeren nu met hoge kosten voor energie, transport en verpakking.’ Ook het vervoer over zee is veel duurder geworden, zegt Germanès. De vrachtprijzen zijn verzesvoudigd.
De recente stijging moet volgens de ICO wel enigszins gerelativeerd worden. De koffieprijs heeft drie jaar lang erg laag gestaan. In het verleden waren er vaker prijspieken, die nog tot veel hogere prijzen hebben geleid. In 2011 haalden koffiefutures een peil van 306 dollarcent. Germanès noemt 220 dollarcent een correcte waarde, gezien de omstandigheden.
Voorlopig is er voor de consument nog niet veel te merken van de spanningen op de koffiemarkt. Uit de gedetailleerde inflatiecijfers voor oktober van de FOD Economie blijkt dat koffie in de winkel bijna 3,00 % goedkoper is dan een jaar geleden. Het kan zijn dat de prijsstijgingen op de wereldmarkt over enkele maanden zichtbaar worden in het winkelschap of op de menukaart.
Door de prijsstijging betalen de afnemers 4 tot 5 euro meer voor een kilo koffie, rekent Germanès voor. Dat is per kopje een meerprijs van een paar cent. Ook Mera denkt dat de impact voor de consument zal meevallen. ‘Supermarkten zullen als eerste de prijspromoties op koffie laten vallen. En in de horeca bedraagt de prijs van de bonen maar enkele procenten van de verkoopprijs.’
