Veel jongeren hebben last van beginnende psychische klachten, blijkt uit nieuw onderzoek. Vanaf wanneer moeten ouders zich zorgen maken?
Veel jongeren ergeren zich snel aan iets, voelen zich snel geraakt of gekwetst, hebben moeite met beslissingen nemen en met in slaap vallen. Een op de drie heeft wel vaker concentratieproblemen, voelt zich tegenover anderen de mindere, enzovoort. Slechts een op de drie jongeren heeft nauwelijks klachten.
Het klachtenniveau neemt toe met de leeftijd. Anders gezegd: op hun 12 jaar zijn veel tieners nog zorgeloos, maar dat plaatje verandert naarmate ze ouder worden. Bij een op de vijf kan men van matig tot ernstige klachten spreken.
Dat blijkt uit het Sigma-onderzoek, een nieuwe longitudinale studie naar het geestelijke welbevinden van adolescenten, uitgevoerd door professor Inez Germeys en haar team van het Centrum voor Contextuele Psychiatrie (KU Leuven). Er namen 1.913 scholieren van 12, 14 en 16 jaar aan deel.
Wanneer moeten ouders en opvoeders zich zorgen maken?
Inez Germeys: ‘We brengen een dubbele boodschap: de klachten die we hebben opgevangen, horen ook een beetje bij het opgroeien. Wees dus niet te snel in paniek. Maar hou wel de vinger aan de pols: als de symptomen bij je zoon of dochter erger worden of langer aanhouden, kunnen ze wel de voorbode zijn van een latere psychische stoornis.’
‘Er zijn best wel jongeren bij wie een depressie, angststoornis of psychose nu al op de loer ligt. We zagen dit telkens bij een minderheid van rond de 17 procent – en vaker bij meisjes dan bij jongens. Vroegtijdige hulp zou daar veel problemen in de latere levensjaren kunnen voorkomen.’
Waar vinden jongeren hulp?
‘Er zijn de jongste jaren enkele laagdrempelige initiatieven bijgekomen, zoals de Tejo-huizen. Jongeren kunnen er gratis een aantal gesprekken met een therapeut hebben. Langdurige hulp is moeilijker te vinden. De geestelijke gezondheidszorg mikt ofwel op kinderen, ofwel op volwassenen. De 16-jarigen vallen tussen twee stoelen, en net dan komen er meer problemen aan de oppervlakte. We hebben nood aan een aanbod voor pakweg 15- tot 30-jarigen.’
Er wordt nog altijd veel gepest in Vlaanderen. Verrast u dat?
‘Wat me opvalt, is dat cyberpesten, waar zoveel over gepraat wordt, het kleine broertje blijft. Fysiek en emotioneel pesten komt vaker voor. Ruim een kwart van de jongeren geeft aan weleens gepest te zijn, met bijna een op de tien die wekelijks of meerdere keren per week gepest wordt – vaak heeft men er veel last van. En wie meer gepest wordt, en ook wie zelf pest, heeft meer psychische klachten.’
‘We spreken niet graag over oorzaak en gevolg, omdat dit een eerste meting is. Het zou ook kunnen dat jongeren met een lager welbevinden en meer psychische symptomen sneller gepest worden. Laat dit dan een oproep zijn naar andere jongeren om niemand uit te sluiten.’
Wat weet u over de jongeren die minder of geen klachten hebben?
‘We hebben ook beschermende factoren onderzocht. Helpt het als je ergens terechtkunt met je problemen? Het antwoord is ja. Maar het helpt nog meer als je sociaal vaardig bent: kan je anderen goed inschatten, weet je wanneer je iemand anders kwetst, kan je beleefd zijn en aandacht geven in een sociale situatie? Dit biedt een opstapje naar preventie: jongeren die daar niet zo goed in zijn, kunnen misschien wel leren hoe ze hun sociale competenties kunnen aanscherpen.’
Deelnemers kregen een smartphone mee en moesten via een app tien keer per dag laten weten wat ze aan het doen waren, en wie bij hen was. Wat viel daarin op?
‘Dat ze in hun vrije tijd voor het grootste deel passief bezig zijn, met lezen, tv-kijken of computeren. Jammer, want we weten dat een zittend leven tot meer psychische klachten leidt.’
‘En voorts zagen we bevestigd wat ouders al langer weten: naarmate tieners ouder worden, brengen ze minder tijd met hun familie door, en meer tijd alleen. Er is een verband met meer psychische klachten, maar op zich hoeft het verlangen naar tijd alleen niet zorgwekkend te zijn: jongeren hebben die tijd nodig om te ontdekken wie ze zijn.’
De resultaten van het onderzoek staan te lezen in het rapport ‘Hoe word ik wie ik ben?’ Het onderzoek wordt over twee en over vier jaar herhaald. Het loopt i.s.m. Te Gek?!
