Vooral energiebedrijven en banken genieten in België van beperkte concurrentie, suggereert een studie van het Planbureau. Daardoor kunnen ze relatief hoge prijzen aanrekenen zonder klanten te verliezen.
Werkt de markt in België in het voordeel van de consument? Niet altijd, zegt het Federaal Planbureau in een nieuwe studie. Vooral in de dienstensector, zoals bij banken, de advocatuur en telecombedrijven, zijn de prijzen hoger dan je zou verwachten. Hetzelfde geldt voor de prijzen van geneesmiddelen en energie.
In theorie kan dat niet. Als een bedrijf een te hoge prijs aanrekent, verschijnen concurrenten op het toneel om met lagere prijzen klanten af te snoepen. Zo moet een vrije markt werken: ten dienste van de consument, die op het einde van de rit de beste kwaliteit tegen de beste prijs krijgt.
Vaak is het complex die markt te organiseren. Er moeten veel aanbieders en afnemers zijn, het product dat wordt aangeboden moet homogeen, inwisselbaar en vergelijkbaar zijn, consumenten moeten over voldoende informatie beschikken om het aanbod te beoordelen, en nieuw komers op de markt moeten snel kunnen schakelen en mogen niet blijven haperen aan toegangsdrempels. Die voorwaarden bestaan niet altijd. Het Planbureau bekeek daarom in welke mate bedrijven de kans zien hun prijzen hoger te leggen dan de marginale kosten die ze maken om hun producten en diensten te leveren. In een perfect concurrentiële markt is die verhouding 1.
Vaak is dat zo, zeker als de internationale concurrentie groot is. Zowel in de sector van cokes als geraffineerde aardolieproducten ligt de score op 1,04. Ook de autobouwers, de voedingsbedrijven en de metaalbedrijven scoren lager dan 1,1. Als ze hun winstmarge optrekken, dreigen ze klanten te verliezen.
Aan het andere uiteinde staan de bedrijven die daar het minst last van hebben. Dat zijn de elektriciteits- en gasbedrijven, de financiële sector, de telecombedrijven, de farmareuzen en de wereld van advocaten en consultants. Hun prijzen liggen 45 tot 60 % hoger dan wat je zou verwachten op basis van de kosten. Het Planbureau bekeek data tot 2020, de piekende prijzen van energie van vorig jaar zitten niet in de cijfers.
Achter die top vijf gaan verschillende evoluties schuil. In de eerste drie sectoren vergrootten bedrijven in vergelijking met de periode 1997-2008 hun marktmacht nog. In de juridische wereld bleef die stabiel. De farmawereld werd een beetje meer concurrentieel.
Het Planbureau waarschuwt dat zijn methode maar een ruwe indicatie geeft van de marktmacht, maar de analyse ligt in de lijn van ander onderzoek. In haar jaarlijkse aanbevelingen aan ons land suggereert de Europese Commissie dat barrières moeten verdwijnen om meer concurrentie toe te laten in de dienstensector, vooral bij telecom, professionele diensten en supermarkten.
De Belgische kartelwaakhond stipte vorig jaar de brede sector van ‘dienstverlening aan bedrijven en consumenten’ als prioriteit aan. Hij noemde de banken en verzekeraars, juridische en boekhoudkundige diensten, veiligheidsdiensten en uitvoerders van kwaliteitscontrole s. In de industriële wereld zijn de ogen van de Belgische Mededingingsautoriteit gericht op energiebedrijven, farmareuzen en de telecomsector. De kartelwaakhond voegt daar nog twee sectoren aan toe die niet voorkomen in de studie van het Planbureau: de Amerikaanse techreuzen, die zich vaak niet in geld maar in data laten betalen, en de sportwereld.
