1 Wat heeft de Europese Centrale Bank (ECB) beslist?
Op een vrij agressieve manier voert de ECB een reeks renteverhogingen door in een poging om de inflatie of stijgende levensduurte te beteugelen. Op 21 juli start de bank met een verhoging van de korte rente met 0,25 %, de eerste stijging in elf jaar. In september komt er mogelijk nog eens 0,50 % bij, als de inflatievooruitzichten niet verbeteren. Na september blijft de ECB een stappenplan van renteverhogingen aanhouden.
Op 1 juli stopt ze al met de netto-aankoop van obligaties. Ze gaat wel nog obligaties herinvesteren die op vervaldag komen. De ECB kocht sinds begin 2015 voor meer dan 4.700 miljard euro aan obligaties om de economie zuurstof te geven. Door obligaties op te kopen, stijgt namelijk de koers ervan en daalt de rente. Dat expansief beleid maakt nu plaats voor een restrictief geldbeleid.
Opvallend was de harde toon in de communicatie van Christine Lagarde, de voorzitster van de ECB. Peter Praet, voormalig hoofdeconoom van de ECB, haalde op de tv-zender Bloomberg naar haar uit. Hij vond Lagardes communicatie niet consequent met wat ze twee weken geleden had geschreven. Hij vond ook dat ze nog geen uitspraken had mogen doen over een forse verstrakking in september.
Ook Peter Vanden Houte, hoofdeconoom van ING Bank, zei dat Lagarde als een havik klonk. Haviken zijn voorstander van een harde strijd tegen inflatie terwijl duiven voorstander zijn van een zachte aanpak.
2 Wat betekent de ommezwaai?
Het is een historische stap. De afgelopen elf jaar steeg de inflatie amper en voerde de ECB een expansief geldbeleid in een poging de inflatie naar 2 % te tillen en zo de economie te ondersteunen. Nu ontspoort de inflatie en moet de ECB het omgekeerde doen: een strak geldbeleid voeren om de inflatie te beteugelen, en dat zonder de economie de dieperik in te jagen. Vooral dat laatste lijkt een onmogelijke opdracht.
3 Waarom is dat zo lastig?
Een groot deel van de toenemende levensduurte in Europa is het gevolg van de stijgende energie- en voedselprijzen door de oorlog in Oekraïne. Het gaat dus om ingevoerde inflatie, die ondertussen wijdverspreid is in de economie. Zeker in België, waar de lonen en uitkeringen automatisch stijgen met de inflatie, is er vrees voor een spiraal van prijsstijgingen. De grote afhankelijkheid van Europa van Russische olie en Russisch gas en de poging daarvan verlost te raken, maken het nog ingewikkelder.
4 Is de ECB te optimistisch over de economische groei?
De ECB stelt de groeiverwachting voor dit jaar negatief bij tot 2,80 %. De prognoses per kwartaal suggereren dat de ECB een toename van de groei verwacht in het tweede kwartaal terwijl steeds meer economen waarschuwen voor een recessie. Vanden Houte wijst erop dat de olieprijzen, waarmee het inflatieprobleem begon, blijven stijgen. Een vat ruwe olie kostte gisteren al 132 dollar of circa 70 procent meer dan begin dit jaar. ‘Zo’n sterke stijging van de olieprijs heeft in het verleden altijd tot een recessie geleid.’
De ECB rekent erop dat consumenten in hun spaarreserves tasten, maar Europeanen zijn in regel erg terughoudend in economisch moeilijke tijden. ‘Ten laatste in het derde kwartaal van dit jaar valt de groei stil’, verwacht Vanden Houte.
5 Wordt woonkrediet duurder?
De lange rente was de afgelopen maanden al gestegen, waardoor woonkredieten duurder werden, maar de jongste dagen is de lange rente blijven stijgen. Gisteren nam de Belgische staatsrente op 10 jaar de kaap van 2 %. Ter vergelijking: in januari stond die nog op 0,30 %. De stijging van de marktrente is het gevolg van de hogere inflatieverwachtingen. Dat dreef op zijn beurt de tarieven voor woonkredieten omhoog. Geld lenen om een huis te kopen, kan dus nog wat duurder worden.
Pas als de markt denkt dat de ECB de inflatie onder controle heeft en niet langer de korte rente zal verhogen, zal de lange rente wellicht beginnen dalen. Het wordt mogelijk wachten tot eind dit jaar om die omslag te zien.
6 Gaat de rente op het spaarboekje nu omhoog?
In september verdwijnt de strafrente die banken moeten betalen aan de ECB als ze er overtollig geld parkeren. Mogelijk verhoogt de ECB de rente in september met 0,50 %, waardoor de banken zelfs opnieuw rente (0,25 %) zouden krijgen als ze geld deponeren bij de ECB. Voor banken is er dan niet langer een reden om de rente op het spaarboekje op 0,11 % te houden. Zeker omdat geld op een spaarboekje gemiddeld twee jaar blijft staan en de rente op twee jaar nu al bijna 1 % bedraagt. Johan Thijs, ceo van KBC Groep, zei eerder al dat het om een commerciële beslissing gaat die banken moeten nemen. Het valt niet uit te sluiten dat prijsbrekers al eerder hun spaarrente verhogen.
7 Hoe reageert de beurs?
De beurzen zakten tijdens de persconferentie van Lagarde terwijl de rente steeg. De index van de 50 grootste aandelen in de eurozone verloor 1,70 %. In België verloor de Bel20 1,24 %. De rente op 10 jaar nam de kaap van 2 % en sloot af op 2,04 %.
