Voor het eerst gaat België meer dan 500 miljard in het rood. Het effect van de tweede coronagolf is nog niet eens meegerekend.
Een overheidsschuld van 524 miljard (115,00 % van het bbp) rapporteert de Nationale Bank in de rekeningen voor het tweede kwartaal. Dat is een stijging van de schuld met 10,00 % op jaarbasis. Die is uiteraard het gevolg van de coronacrisis, die een zware economische terugval en hoge overheidsuitgaven teweegbracht.
De bijkomende schuld is groter dan de overheidsschuld, omdat de Schatkist meer leende dan strikt nodig was. ‘Dat was gedeeltelijk de bedoeling. We wilden wat reserve opbouwen’, zegt Jean Deboutte, directeur van het Federaal Agentschap van de Schuld’, in De Tijd. ‘Bovendien is het begrotingstekort minder gestegen dan we hadden verwacht.’
Het effect van de tweede golf zal dus op zijn minst gedeeltelijk opgevangen kunnen worden door de buffer. Bovendien leent de Belgische Staat nog altijd tegen zo goed als een nulrente, zodat we niet snel sneeuwbaleffecten moeten vrezen.
Bovengrens
Dat betekent niet dat er aan de snel stijgende overheidsschuld geen risico’s verbonden zouden zijn. Drie economen publiceerden zopas een studie in het Economisch Tijdschrift van de Nationale Bank over de vraag wat een veilige bovengrens voor de overheidsschuld zou zijn. Ze kwamen tot de vaststelling dat die grens rond 120,00 % van het bbp ligt. Daarboven ontstaat het gevaar dat de schuld bij tegenvallers groeit tot niveaus die de overheid niet meer onder controle krijgt.
Nu staat het al zo goed als vast dat de overheidsschuld dit jaar die grens van 120,00 % bereikt en daarna blijft stijgen. De gouverneur van de Nationale Bank, Pierre Wunsch, schatte deze zomer dat de schuld zal stijgen tot 130,00 %. Daarmee zit ze opnieuw op het niveau van het begin van de jaren negentig. Intussen is er een tweede coronagolf gekomen, die de economie een nieuwe klap toedient.
Lage rentevoeten
Er bestaat wel nog discussie over de vraag hoe gevaarlijk die stijging van de overheidsschuld in werkelijkheid is. De studie van de drie economen voor de Nationale Bank gaat uit van een situatie zonder abnormaal lage rentevoeten, zoals de voorbije jaren. Met die lage rentevoeten zou de veilige bovengrens voor de schuld wel eens veel hoger kunnen liggen. Een land als Japan, wereldkampioen schuld met een schuldgraad van zowat 250,00 %, houdt het al decennialang vol.
Ook voor de Nationale Bank moet het saneren van de begroting nu even wijken voor de inspanningen die nodig zijn om een instorting van de economie te voorkomen. Terugkeren naar de tekorten van voor de crisis is volgens hem niet realistisch tegen het einde van de regeerperiode.
‘Als dat kan, zou dat goed zijn, maar ik denk niet dat het een fetisj moet zijn’, zei Wunsch deze week in de Kamercommissie Financiën. ‘Bovendien zijn de rentes nog altijd laag, waardoor tekorten relatief goed te financieren zijn. ‘Het is belangrijker dat we kunnen aantonen dat we een beleid voeren om het structureel tekort naar beneden te krijgen.’
Niet luisteren naar onheilsprofeten
‘De Europese overheden hebben de middelen om de economie nog een hele tijd te blijven stutten’, schrijft professor Paul De Grauwe in zijn pas opgefriste boek De Limieten van de Markt. ‘Dat niet doen zou pas onverantwoordelijk zijn, omdat dan permanente schade aan de economie zou worden toegebracht.’ Volgens De Grauwe zal de economie snel weer opleven, ‘op voorwaarde dat de overheden tijdens de coronacrisis hun “stuttingsoperatie” blijven volhouden en niet luisteren naar de onheilsprofeten die ons vertellen dat er geen geld meer is.’
Maar ooit komen die goedkope leningen aan hun einddatum. Als die dan vervangen moeten worden door duurdere leningen, dreigt alsnog een probleem. Maar volgens De Grauwe hoeft dat niet onoverkomelijk te zijn. De extra interestlasten opvangen ‘zal wel pijn doen en tot protesten leiden’, schrijft hij, ‘maar het is zeker niet onmogelijk. We hebben ergere saneringsoperaties doorgevoerd, vooral dan in de jaren 1990.’
