Stevent België af op een recessie, of zijn we met een groei van 0,4 0 % de Europese uitzondering? De nationale economie gaat enkele moeilijke kwartalen tegemoet door de krimpende industrie en bouw.
Het aantal collectieve ontslagen en faillissementen stijgt snel in België, de inflatie zakt fors en in onze buurlanden krimpt of stagneert de economie. Stevent België ook af op een recessie? Of is ons land met een groei van 0,4 0 %toch de uitzondering in Europa? Enkele conclusies op basis van een rondvraag bij economen.
1 Economie ondervindt hinder van hogere rentes
België deed het de voorbije kwartalen een pak beter dan de buurlanden. De groei in het derde kwartaal bedroeg 0,40 %. Dat is veel meer dan in Duitsland (-0,10 %), Nederland (-0,20 %) of Frankrijk (+0,10 %). Dat komt doordat de koopkracht van de Belg veel sneller is gestegen dan in de buurlanden. Dat komt door de automatische loonindexering. ‘Ook de bouw hield het voorbije kwartaal verrassend goed stand, wellicht door openbare investeringen zoals wegenbouw. Maar de signalen uit de residentiële nieuwbouwmarkt zijn absoluut niet goed’, zegt Johan Van Gompel, econoom bij KBC. Hij verwacht dat de bouw de komende kwartalen door de hoge hypotheekrente verder zal vertragen en de algemene groei omlaag zal trekken. Tegelijk krimpt de industrie in België al bijna het hele jaar. ‘De vraag naar industriegoederen blijft laag. Sommige sectoren hebben ook veel voorraden’, zegt Van Gompel. De gasprijzen zijn nog altijd veel hoger dan in de VS en treffen energie-intensieve sectoren zoals de chemie. Bart Van Craeynest, hoofdeconoom van de werknemersorganisatie Voka, en Peter Vanden Houte, hoofdeconoom van ING België, zitten op dezelfde lijn als Van Gompel. ‘Het duurt gemiddeld een tot twee jaar vooraleer de economie echt hinder ondervindt van de hogere rentes. Op dit moment en ook in de komende kwartalen zitten we volop in die periode’, zegt Van Craeynest.
2 De eerste signalen van opleving
Optimisten kunnen zich optrekken aan de eerste economische signalen van opleving. In een aantal sectoren, zoals de chipsector, lijkt de voorraadafbouw stilaan voorbij. Ook het ondernemersvertrouwen in Duitsland, de belangrijkste afzetmarkt voor België, zakt niet meer. Dat betekent dat we stilaan op de bodem van de conjunctuurdip zitten. Van Craeynest: ‘Vanaf de tweede jaarhelft van 2024 moet de economie wat kunnen profiteren van de rente die rond die periode wellicht wat zal zakken. Dat moet de bouwsector helpen, want hun orderboekjes staan nu op het zeer lage niveau van tijdens de crisis van 2008.’
Ook de koopkracht in de buurlanden neemt toe. De lonen worden daar niet automatisch geïndexeerd, maar gaan pas na loononderhandelingen met vertraging omhoog. Hierdoor krijgen de buren volgend jaar meer koopkracht en kunnen ze meer Belgische diensten en producten kopen.
Vanden Houte ziet wel een risico. ‘In Duitsland zit de werkloosheid in de lift. Dat leidt tot een gevoel van crisis, en daardoor kunnen de consumenten hun extra koopkracht uit voorzichtigheid opsparen.’ Vanden Houte verwacht dat de Belgische groei de komende jaren wat zal achterlopen. ‘De Belgische economie is door de automatische indexering en de hoge overheidstewerkstelling niet heel cyclisch. Als het slecht gaat in Europa, doet België het beter. Het omgekeerde geldt ook: als de andere landen aantrekken, veert België minder op.’ De hoge overheidstewerkstelling leidt er volgens hem wel toe dat, als de economie vertraagt, het begrotingstekort sneller toeneemt dan in andere landen.
Een verplichte begrotingssanering achten de drie economen noodzakelijk. Die sanering kan door de besparingen en belastingverhogingen ook op de groei wegen. Europa tikte België voor het te grote tekort al op de vingers. Vanden Houte: ‘De Commissie geeft de lidstaten nog respijt met dwingende ingrepen tot de Europese en Belgische verkiezingen in juni. Daarna wordt ze strenger. Er zal pas kunnen worden ingegrepen na de vorming van een nieuwe regering. Dan zijn we wellicht al 2025.’
3 De inflatie en de lonen stijgen opnieuw
De Belgische inflatie is al maanden bijzonder laag. Dat komt door de forse dalingen van de gasprijzen. Het inflatiecijfer, dat aangeeft hoeveel duurder het leven wordt, meet het verschil tussen de prijzen in de voorbije maand en dezelfde maand een jaar geleden. Het effect van de dalende gasprijzen op de inflatie raakt vanaf februari 2024 uitgewerkt. Dan zal de hoge kerninflatie (de inflatie die de prijsevolutie van energie en voeding niet meerekent, red.), die in België nog steeds 5,95 % bedraagt, weer dichter bij het algemene inflatiecijfer liggen. Dat betekent ook dat de gezondheidsindex, waaraan de lonen gekoppeld zijn, opnieuw zal omhooggaan. Volgend jaar zullen de lonen een of twee keer worden geïndexeerd. Dat is goed nieuws voor de consumenten, minder goed nieuws voor de bedrijven die hogere lonen moeten ophoesten.
4 Geen grote schokken op de arbeidsmarkt
Vroeger leidde een vertragende economie meteen tot een opstoot van de werkloosheid. Dat is nu veel minder het geval. ‘Door de vergrijzing is er een krapte op de arbeidsmarkt. Veel bedrijven waar het tijdelijk wat minder gaat, durven geen werknemers te ontslaan, omdat ze weten dat het bij een heropleving heel moeilijk is om vacatures in te vullen’, zegt Van Craeynest. ‘Je ziet wel een effect van de vertragende economie op de uitzendarbeid, die de voorbije maanden terugliep.’
De forse indexering van de lonen veroorzaakte niet meteen grote problemen. Van Craeynest: ‘Het positieve nieuws is dat bedrijven bleven investeren in digitalisering of extra machines om de stijgende loonkosten op te vangen.’ Toch ziet hij dat de snelle loonstijgingen in België leiden tot minder concurrentiekracht. ‘De stijging van het aantal faillissementen speelt mee. Die stijging is deels het gevolg van uitgestelde faillissementen tijdens de coronaperiode. Ook de terugval in de bouw en de bedrijven die de hoge loonkosten niet meer kunnen betalen, spelen ongetwijfeld een rol.’
