De energieleverancier Antargaz stopt ermee. Hij geeft zijn klanten door aan Octa+. Dat wijst erop dat de liberalisering van de energiemarkt in België niet lukt. De hoogdagen van de energieliberalisering liggen ver achter ons. Al hebben we eigenlijk nooit echt hoogdagen gekend, behalve dan de euforische berichten van regulatoren dat veel gezinnen maandelijks van leverancier veranderen.
Alsof dat een teken is dat de markt goed werkt. Natuurlijk is het positief dat gezinnen wisselen van leverancier, alleen tast dat de al magere marges nog meer aan. Het aantal negatieve jaren is allang veel hoger dan het aantal positieve. Sinds onze jongste oorlog vallen de leveranciers als vliegen uit de lucht.
De brutomarges van 50 tot 100 euro per jaar verdwijnen snel als je een aantal slecht betalende klanten hebt. De vele leveranciers hebben nog nooit een kritisch marktvolume bereikt. In het begin van de liberalisering groeiden we weliswaar snel – met name door de zakelijke markten waren de volumes in energie nog enigszins hoopgevend te noemen – al kwam de bruto-marge niet vaak boven 3 tot 4 % uit.
De meeste leveranciers kregen genoeg van de zakelijke markt, omdat de risico’s zonder eigen elektriciteitscentrales te groot werden. Toch is het vooral dat deel van de markt waar een vrije markt enige zin heeft. Voor de gezinnen hield de liberalisering alleen maar grote kosten in, voor de leveranciers vooral een kapitaalvernietiging.
Dat de twee oud-monopolisten die België rijk is, Electrabel en Luminus, met de toestemming van de regulatoren nieuwkomers weer mogen overnemen, heeft geen goed gedaan. De recente oorlog in Oekraïne bewijst dat de energieprijs vooral de speelbal is van externe factoren. Iets is waarop zo goed als alle leveranciers nul impact hebben.
De recente aankondiging in Vlaanderen dat de energieregulator beter opgaat in een groter geheel, samen met andere regulatoren, is als de doodsklok die begint te luiden. In telecomland zag ik hetzelfde fenomeen. Daar werd na een decennium besloten de specifieke regulatoren te laten versmelten met andere overheidsinstanties.
Oligopolie
Het gevolg is minder kennis bij de overheid om de markten op te volgen. Zo dwalen we af van het initiële doel van de liberalisering. We krijgen in de plaats daarvan nog iets ergers: het private oligopolie. In België verdelen enkele operatoren de koek onder elkaar. Wanneer de ene zijn prijzen laat stijgen, volgt de andere met plezier. In plaats van dit momentum te benutten als een kans om de vrije markt te laten spelen.
Nu betalen we te veel voor onze diensten en producten. In België kost een internetverbinding tientallen procenten meer dan in de ons omringende landen. De overheid kijkt ernaar en doet niets. Daardoor piekt onze inflatie nog meer en stijgen de intresten om ze aan te pakken. Dat is een vicieuze cirkel.
Elia en Tennet, de twee hoogspanningsoperatoren in België en Nederland, kondigen prijsstijgingen aan van maar liefst 80 tot 90 procent in een jaar. Uiteraard zijn investeringen in onze toekomstige duurzame-energiehuishouding nodig, maar dat doe je toch niet door een platte doorrekening van de volledig kosten plus marge om toch maar het dividend in stand te houden voor de (overheids)aandeelhouders?
Een systeemverandering is nodig. Dat vergt een overheid die de kosten voor dergelijke investeringen op zich neemt buiten de balans van onze publieke netwerkbedrijven om. Zo kunnen die investeringen over een langere termijn afgeschreven worden, waardoor ze buiten de inflatiecijfers blijven om de burgers en onze bedrijven te beschermen. Politici en beleidsmakers, word wakker. Durf anders te denken. Wees creatief. En bovenal, stel het algemeen belang voorop. De auteur
