Een van de waterbedrijven in Engeland die eind jaren 80 werden geprivatiseerd, verkeert in financieel zwaar weer. Komt hierdoor de drinkwatervoorziening in het gedrang? De problemen voeden in het VK de roep om de waterbedrijven weer te nationaliseren.
De tien waterbedrijven van Engeland en Wales hadden in 1989 een komisch reclamespotje. Een ouderwetse melkboer brengt met zijn wagentje waterflessen rond. Bij elke deur worden tientallen kratten neergezet. De boodschap: wij leveren elke dag honderden liters water zonder dat u er iets van merkt. En u kunt altijd op ons rekenen.
Maar blijft het water voor alle inwoners van Engeland wel uit de kraan stromen? Die vraag wordt sinds een week serieus gesteld nadat bekend was geworden dat het bedrijf Thames Water in financiële nood verkeert. Thames Water is het grootste water- en rioolbedrijf van Engeland met vijftien miljoen klanten in Londen en ten zuidoosten van de hoofdstad.
Lekkages rioolwater
De penibele situatie bij Thames Water kwam vorige week aan het licht toen algemeen directeur Sarah Bentley onverwacht opstapte. In mei had ze al besloten af te zien van een jaarlijkse bonus van ruim een half miljoen euro, omdat het bedrijf er maar niet in slaagt om lekkages van het rioolwater in de rivier terug te dringen. Thames Water bleek een schuld te hebben van circa 16 miljard euro. Door de inflatie en hoge rentetarieven is het in acute nood gekomen. Volgens de toezichthouder op de waterbedrijven, Ofwat, moeten de aandeelhouders snel meer dan een miljard storten om het bedrijf overeind te houden. Anders is renationalisatie, al dan niet tijdelijk, een optie.
De waterbedrijven in Engeland en Wales zijn in 1989 door de Conservatieve regering van premier Margaret Thatcher geprivatiseerd. Dat was een wereldprimeur; in geen enkel ander land is de watervoorziening geheel in private handen. De waterbedrijven waren onderdeel van een grote privatiseringsgolf tijdens het bewind van The Iron Lady. Ook British Petroleum, British Aerospace, British Telecom, British Gas, Jaguar en elektriciteitsbedrijven werden verkocht. Mede daardoor kreeg Thatcher het voor elkaar het overheidstekort terug te dringen en kon ze de belastingen fors verlagen.
Pensioenfondsen
De Britse overheid verdiende in 1989 ongeveer 5,5 miljard pond aan de privatisering. Thames Water kwam in 2001 in handen van RWE. Dat Duitse nutsbedrijf betaalde er 4,3 miljard pond voor. Vijf jaar later nam de Australische bank Macquarie het voor ruim 5 miljard pond over. Macquarie zou Thames Water daarna vol schulden hebben gestopt. In 2017 verkocht de bank haar laatste aandelen. De grootste huidige aandeelhouders zijn twee pensioenfondsen, Ontario Municipal Employees Retirement System en het Britse Universities Superannuation Scheme. De eigenaren zijn nu in gesprek met de Britse overheid over welke kapitaalinjectie nodig is.
David Black, de directeur van toezichthouder Ofwat, zei dinsdag bij een hoorzitting in het parlement dat er veel meer geld nodig is dan de 500 miljoen die de aandeelhouders al bereid waren te investeren. Black zei dat op korte termijn meer dan een miljard nodig is, en op langere termijn nog vele miljarden om de verouderde waterinfrastructuur te moderniseren. Ook de andere waterbedrijven staan er niet goed voor, maar de situatie bij Thames Water is acuut door ‘aanhoudend slechte prestaties’, zei Black. De toezichthouder had volgens hem nooit moeten toestaan dat de waterbedrijven zoveel schulden aangingen. Met name in het eerste decennium na 2000 ging dat veel te gemakkelijk.
Volgens de krant The Guardian hebben alle waterbedrijven bij elkaar sinds 1991 ruim twee miljard per jaar aan dividend uitgekeerd aan aandeelhouders. Daarbij werd er te weinig geïnvesteerd. Het lukt de waterbedrijven maar nauwelijks om het aantal lekkages van rioolwater in de rivieren te verminderen. De laatste boete hiervoor ging woensdag naar Thames Water. Voor het lozen van miljoenen onverdund rioolwater in twee rivieren dicht bij Gatwick Airport en het veroorzaken van de dood van 1.400 vissen moet Thames Water 3,8 miljoen euro betalen.
Thatcher deed in 1989 de kritiek van de oppositie op de verkoop van de watervoorziening af als ‘emotionele onzin’. De privatisering, zo zei ze, ‘leidt een nieuw tijdperk in van investeringen in Engelands waterinfrastructuur’.
Waterrekening
De problemen voeden in het VK de roep om alles terug te draaien en deze nutsvoorziening weer te nationaliseren. Ook wordt gekeken naar hoe Welsh Water georganiseerd is, het waterbedrijf van het grootste deel van Wales en een deel van West-Engeland. Het is in 1989 ook geprivatiseerd, maar werd een onderneming zonder winstoogmerk. De financiering gebeurt hoofdzakelijk door alle winsten te herinvesteren en door obligaties uit te geven. Als gekeken wordt naar bijvoorbeeld waterkwaliteit, lekkages en tevredenheid van consumenten, dan functioneert het bedrijf niet als beste, maar wel goed. Dat blijkt uit een rapport van Ofwat. Twee economen van de universiteit van Bath, Robert Branston en Phil Tomlinson, pleiten op opiniesite The Conversation voor dit model. Als de overheid voor zulke bedrijven garant staat, kunnen rentes laag blijven. Zo zou voor de Britse economie ‘een hoge waterrekening’ uitblijven.
Maar dat de inwoners van Engeland meer moeten gaan betalen voor water, staat wel vast. Alle waterbedrijven hebben dringend geld nodig om te moderniseren. Zeker als aandeelhouders zouden worden uitgekocht, maar ook als Thames Water er bovenop komt, gaat het maandelijkse bedrag fors omhoog. Een huishouden betaalt nu circa 50 euro per maand. Dat zou de komende jaren wel eens met tientallen procenten kunnen stijgen, liet Black doorschemeren.
Van de kant van Thames Water bleef het de afgelopen dagen stil. In een verklaring op de site garandeert het bedrijf ‘normaal te blijven werken’. Het water zal niet in flessen worden thuisbezorgd.
