China zet Nederland onder druk over nieuw chips-protectionisme

De afgelopen jaren verkocht het Nederlandse bedrijf ASML voor 8 miljard euro aan apparatuur bij Peking. Dat zou nu niet langer kunnen. Slaat China terug met een exportverbod voor zonnepanelen?

Na overleg tussen de VS en ­Nederland in januari is het zover: de Nederlandse regering kondigt nieuwe exportbeperkingen aan voor ASML. ASML is een hoogtechnologisch bedrijf dat 90 procent van de machines voor het maken van de meest geavanceerde chips produceert. Zulke ‘lithografiemachines’, kamergrote apparatuur die stikt van de patenten, etsen computerchips met water, lichtstralen, gas of een combinatie daarvan. De meest geavanceerde halfgeleiders, bijvoorbeeld voor militaire toepassingen, vereisen de nieuwste generatie machines. De VS willen niet dat China nog aan die chips geraakt.

1 Wat is er beslist?

Tegen de zomer zal ASML in het Nederlandse wetboek ­lezen voor welke machines het voortaan een exportvergunning moet aanvragen. De Nederlandse minister van Handel, Liesje Schreine­macher, gaf het voorbeeld van Deep Ultra Violet (DUV) machines. Oudere generaties machines die al in de jaren negentig ontwikkeld werden, gaan wel vlot naar China.

2 In wiens voordeel is dat?

Voor Nederland dienen de strengere regels om unieke technologie in eigen huis te houden. ‘Dat is zowel voor de nationale als internationale veiligheid’, aldus minister Schreine­macher. ‘We willen onze technologische voorsprong niet verliezen.’

‘Dit is een grote overwinning voor de Verenigde Staten, die al jaren druk zetten op Nederland’, zei Arjun Kharpal, specialist ­Chinese technologie bij de Amerikaanse zender CNBC. ‘Voor ­Nederland is dit niet bepaald de geopolitieke situatie die het zou verkiezen. Het zou liever een relatie met China behouden, maar moet nu toch kant kiezen.’

3 Hoe zal China terugslaan?

Voor China, dat de afgelopen weken ook lobbyde bij Nederland, is dit een zware klap die volgens het Center for Strategic and International Studies de chipsproductie tot een decennium achterstand veroordeelt. ­Peking moet nu proberen de meest geavanceerde chips vanaf nul te bouwen. Japan, dat ook unieke knowhow heeft, sloot zich ook aan bij de VS.

China zegt dat het protest heeft aangetekend bij Nederland. ‘Als het meedoet met de VS, kunnen we wederkerige sancties invoeren en daarbovenop de verkoop van de simpelste machines in China verbieden’, zei Lu Feng, professor politieke economie in Peking, in januari. ‘Dat zou Chinese rivalen meer marktaandeel geven.’ Die hebben een basis­kennis, maar werken nog niet op grote schaal. Lu dreigt ook dat ‘China misschien niet de technologie heeft, maar wel de vraag kan controleren’. Door zijn eigen markt af te schermen voor simpele types chips of apparatuur, zou Peking westerse bedrijven pijn kunnen doen. Lu adviseert de Chinese regering om ‘zeker niet terug in haarschulp te kruipen, omdat de situatie later anders nog slechter wordt’.

Een andere Chinese proef­ballon is een exportverbod op ­bepaalde technologie uit zonne­panelen, waarin het excelleert. Dat zou een zware klap zijn voor het Westen, én voor het klimaat.

4 Hoe reageert ASML?

China is goed voor 15 % van ASML’s verkoop. Sinds 2014 verkocht het in China voor 8 miljard euro DUV-machines. De ceo van ASML, Peter ­Wennink, waarschuwde in de ­Financial Times dat de spanningen het risico op bedrijfsspionage en diefstal vergroten. Er zijn ook zoveel verschillende types machines dat de lijst van deze zomer cruciaal wordt. Officieel zegt ASML in een persbericht dat ‘de nieuwe maatregelen waarschijnlijk geen impact hebben op onze financiële verwachtingen in 2023’, en dat klanten als China ‘goed bediend kunnen worden met minder nieuwe modellen voor immersielithografie’.

De verplichting om toestemming te vragen voor de export van een bijkomende categorie geavanceerde machines, is voor ASML geen aanleiding om de winstverwachting voor 2023 te herzien. Dat liet het bedrijf zelf weten. ASML verwacht dat de omzet in China volgend jaar niet stijgt, in tegenstelling tot de omzet in de rest van de wereld. Het aandeel steeg gisteren licht in waarde.