Steeds meer indicatoren wijzen erop dat de arbeidsmarkt aan het afkoelen is. Werklozen vinden moeilijker een baan en zijn langer werkloos. ‘Toch blijft de krapte groot.’
Bedrijfsleiders leken tot voor kort maar één probleem te kennen: voldoende gegadigden vinden voor de vele openstaande vacatures die ieder bedrijf telde. Na de lockdowns trok de arbeidsmarkt tegen de verwachtingen in verschroeiend hard aan, met als gevolg laagterecords in de werkloosheidsgraad en hoogterecords in het aantal openstaande vacatures. Maar de dreigende recessie en hoge energiekosten lijken nu ook de arbeidsmarkt te treffen. Steeds meer indicatoren wijzen op een voorlopig beperkte afkoeling.
Zo zijn er de cijfers van de VDAB: het aantal vacatures is al twee maanden aan het zakken. In augustus ontving de dienst 5,30 % minder vacatures dan in augustus 2021. Er is vooral een daling in tijdelijke jobs en jobs voor ongeschoolden. Statbel kwam gisteren met cijfers waaruit blijkt dat de transitie stokt van wie werkloos is en een baan zoekt. Van wie vorig jaar werkloos werd, vond 35 % begin dit jaar nog werk. Nu is dat op jaarbasis gezakt tot 31 %. Ook het aantal mensen dat na een jaar werkloosheid nog steeds geen baan heeft, is gestegen van 35,40 % tot 42,20 %. De werkloosheidsgraad is eveneens licht aan het oplopen. In juli – het laatste cijfer – bedroeg de werkloosheidsgraad 6,10 %, tegenover 5,30 % in februari.
Een recente enquête bij ondernemersorganisatie Voka wijst op meer terughoudendheid bij werkgevers om mensen aan te werven. Een op de vijf bedrijven verwacht dat het aantal werknemers bij hen de komende maanden zal dalen. In de industriebedrijven dacht 47 % van de ondervraagde bedrijven een beroep te moeten doen op tijdelijke werkloosheid.
Arbeidsmarkteconoom Stijn Baert (UGent) vermoedt dat de arbeidsmarkt stilaan op een kantelpunt zit. ‘Tot voor kort was de krapte op de arbeidsmarkt de afgetekende nummer één van de zorgen bij bedrijfsleiders. Nu hoor je vaker dat ze ongerust zijn over de hoge energieprijzen of een teruglopend orderboek. Dat maakt sommige bedrijven voorzichtig in hun aanwervingen. Er zijn ook bedrijven die de productie hebben stilgelegd door de hoge energieprijzen.’ Hij verwijst naar bedrijven als Aperam, Sioen en AGC Glass die een deel van of de gehele productie moesten stilleggen en waar arbeiders tijdelijk werkloos werden.
Baert vreest dat, gezien de huidige crisis, de Belgische arbeidsmarkt nog meer op twee snelheden zal draaien: een groot gedeelte van die markt blijft krap, terwijl in een ander segment de moeilijkheden toenemen, zoals de cijfers van Statbel suggereren. ‘Je hebt vooral de problematiek van de langdurig werklozen. België en zeker Wallonië tellen meer langdurig werklozen dan het Europese gemiddelde. Er blijft een grote mismatch tussen de vacatures en de aanwezige diploma’s of ervaring. Daarnaast zijn er ook veel jobs waarbij de zware arbeidsomstandigheden voor velen niet opwegen tegenover het beperkte loon, zoals in de sector van de poetshulp’.
Indexdilemma
De professor vreest dat de automatische loonindexering de onderkant van de arbeidsmarkt kan treffen. ‘Dat is zeker een dilemma voor de vakbonden. Aan de ene kant wil je dat ze meer verdienen om hen te beschermen tegen de hogere levenskosten. Anderzijds worden ze te duur tegenover hun productiviteit, waardoor ze zich uit de markt prijzen en moeilijker een baan vinden’. Die automatische indexering leidt er volgens hem ook toe dat de loonkostenhandicap met de buurlanden tijdelijk oploopt, waardoor je het risico loopt dat activiteiten en jobs naar het buitenland verhuizen.
Bij uitzendgroep Adecco zegt woordvoerder Sonia Frey dat ze van een kentering op de arbeidsmarkt nog niet zoveel merken. De krapte blijft heel groot. ‘Bedrijven worden wel selectiever in hun aanwervingen. We moeten ze meer kandidaten aanreiken vooraleer ze iemand aanwerven’. Ook Sonja Teughels, arbeidsmarktexpert bij Voka, denkt dat de energiecrisis bedrijven voorzichtiger zal maken en dat er tijdelijk een lichte afkoeling komt. ‘Maar de structurele krapte op de arbeidsmarkt blijft hoog door de vergrijzing. Er zijn nog altijd spectaculair veel openstaande vacatures.’ Ze denkt zoals Baert dat het vooral voor een aantal risicogroepen zoals laaggeschoolden moeilijker dreigt te worden.
DECOCK, S. Arbeidsmarkt stilaan over hoogtepunt. De Standaard, 15 september 2022, 18
Lees ook ‘Transities op de arbeidsmarkt’
