Nieuw onderzoek toont dat verkeersongevallen in 2019 net geen 3,00 van het bruto binnenlands product hebben gekost. Extra investeringen moeten dat percentage omlaag krijgen.
De essentie
- De maatschappelijke kostprijs van verkeersongevallen bedroeg in 2019 13 miljard euro, 2,90 % van het bruto binnenlands product.
- Er vielen in 2019 644 dodelijke verkeersslachtoffers, terwijl het streefdoel van de politiek nul doden is tegen 2050.
- Overdreven snelheid, rijden onder invloed en afleiding tijdens het rijden zijn de belangrijkste doodsoorzaken.
Maatschappelijke kostprijs
Het verkeersinstituut VIAS kwam dinsdag in de marge van de Staten-Generaal voor Verkeersveiligheid met nieuwe cijfers over de impact van verkeersongevallen. In 2019, nog voor het door corona ontwrichte 2020, kwam die maatschappelijke kostprijs uit op 13 miljard euro. Dat is 2,90 % van het bruto binnenlands product (bbp).
Hoewel de 644 verkeersdoden die in 2019 op de Vlaamse wegen vielen slechts 0,14 % van het totale aantal slachtoffers en ongevallen vertegenwoordigen (zie tabel), is hun aandeel in de totale kosten met 34,00 % wel het hoogst. Per verkeersdode komt het op net geen 7 miljoen euro, alles samen dus bijna 4,5 miljard euro. Ongevallen met enkel materiële schade komen het vaakst voor, maar maken slechts 13,00 % of zowat 1,5 miljard van de totale kosten uit.
‘Die cijfers kregen ruim 20 jaar geleden voor het laatst een update’, zegt VIAS-onderzoekster Annelies Schoeters, die de studie mee uitvoerde. ‘Als de politiek niet blind wil varen zijn actuele cijfers noodzakelijk. We hebben volgens de recentste wetenschappelijke modellen gewerkt, waarmee we de totale kostprijs opdelen volgens de aard van de schade.’
Daarin zitten ook de ‘menselijke kosten’ van een verkeersongeval (zie tabel). ‘Dat is de emotionele, niet-materiële schade van een ongeval’, zegt Schoeters. ‘Daar bestaat geen marktprijs voor, waardoor het moeilijker te berekenen is. We laten een statistisch model los op de som die mensen bereid zijn te betalen om niet het risico te lopen bij een ongeval betrokken te raken.’
Opvallend is dat naast die menselijke kosten (75,00 % van de totale kosten) en de eigendomsschade (12,00 %) ook het productieverlies dat een ongeval veroorzaakt met 7,00 % of bijna 900 miljoen euro hoog uitvalt. Het gaat om de waarde van goederen en diensten die een slachtoffer had kunnen produceren, belastingen die niet betaald worden of kosten voor werkgevers die nieuwe mensen moeten aanwerven en opleiden.
Nul doden
De federale en regionale ministers van Mobiliteit schoven dinsdag in een gemeenschappelijk plan de ambitie naar voren om tegen 2050 naar nul verkeersdoden te gaan. Het plan – All for zero – zet in op meer kennisdeling tussen de verschillende niveaus en het op elkaar afstemmen van regels. Het VIAS-rapport toont evenwel dat nog veel water naar de zee moet vloeien om aan nul verkeersdoden te raken.
‘Overdreven snelheid, rijden onder invloed en afleiding door onder meer gsm-gebruik zijn al jaren de grootste killers’, zegt Stef Willems van VIAS. ‘Het aantal dodelijke slachtoffers door afleiding neemt de laatste jaren licht toe. Bij de 26- tot 39-jarigen zien we dan weer een toename van het rijden onder invloed.’
Laaghangend fruit
Volgens de verkeersexpert Dirk Lauwers (UGent) is voor elk van die doodsoorzaken laaghangend fruit te plukken. ‘We hebben een van de dichtste netwerken van snelheidscamera’s. Het is de kwestie dat operationeel te krijgen. Op heel wat gewest- en gemeentewegen waar een snelheidsbeperking van 50 kilometer per uur geldt, zou het beter zijn die naar 30 te brengen.’
‘Daarnaast moet de pakkans voor alcoholgebruik omhoog en is er marge om het gsm-gebruik achter het stuur aan te pakken’, zegt Lauwers. ‘Dat kan met slimme camera’s, al is dat lastig te combineren met de privacywetgeving. Ook recidivisten moeten strenger worden aangepakt.’ Tussen 2014 en 2019 was meer dan een op de drie bij een ongeval betrokken bestuurders een recidivist.
Lauwers noemt het streefdoel van nul doden tegen 2050 niet onrealistisch. ‘Dat is in lijn met wat Europa naar voren schuift. Als je in Vlaanderen vandaag één kilometer rijdt, heb je 12 keer minder kans op een dodelijk ongeval dan in 1970. Het is de opgave dat cijfer de komende 30 jaar verder naar beneden te halen. Vlaanderen investeert systematisch meer in fietsveiligheid, in 2019 165 miljoen euro, vorig jaar 240 miljoen, dit jaar 300 miljoen. Vijf jaar geleden was dat nog maar 50 miljoen. Op lange termijn pluk je daar de vruchten van. Dat bewijzen steden als Helsinki en Oslo, waar nog amper verkeersdoden vallen.’
