Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) is van plan voor omgerekend 550 miljard euro vers geld te creëren. Hoe zal de instelling die middelen verdelen en wat is de bedoeling?
Het IMF zal naar alle waarschijnlijkheid deze week aankondigen dat het voor 650 miljard dollar (550 miljard euro) valutareserves creëert en zal verdelen onder zijn 190 lidstaten. De nieuwe reserves hebben vooral als doel de ontwikkelingslanden te helpen, omdat die het zwaarst zijn getroffen door de pandemie. Dat moet de veerkracht en de stabiliteit van de wereldeconomie versterken.
Wat doet het IMF concreet?
Net als een centrale bank kan het IMF uit het niets geld scheppen. Het IMF creëert speciale trekkingsrechten (STR’s) voor een bedrag van omgerekend 650 miljard dollar en zal die nieuwe reserves eind augustus overmaken aan de lidstaten. Een STR is geen echte munt maar een actief dat een onderdeel vormt van de valutareserves van centrale banken. Landen die harde valuta’s nodig hebben, kunnen de STR’s omzetten in onder meer euro’s of dollars die ze via het IMF ontvangen van centrale banken van landen met grote reserves. Het is de vierde keer dat het IMF dergelijke reserves creëert, maar het bedrag is nu veel groter dan de vorige keren.
Hoe helpt dat de arme landen?
Het IMF wil vooral arme landen helpen die een tekort hebben aan harde valuta’s. Veel groei- en ontwikkelingslanden hadden al voor de pandemie te weinig valutareserves en hebben tijdens de crisis hun reserves zien dalen. Ze kunnen door de omzetting van de STR’s middelen vrijmaken om bijvoorbeeld coronavaccins te importeren, hun munt te ondersteunen op de wisselmarkt of de klimaatverandering te bestrijden. In de praktijk zal een arm land zijn STR’s overdragen aan een rijk land met veel valutareserves en in ruil bijvoorbeeld dollars krijgen.
Is dit gratis geld?
De STR’s die de landen ontvangen brengen niets op en kosten niets. Dat verandert als landen de STR’s omruilen in harde munt. Stel dat Congo voor 1 miljoen euro STR’s omruilt in dollars. Dan betaalt de Congolese centrale bank rente op dat bedrag aan het IMF. Als België harde valuta’s ter beschikking stelt in ruil voor STR’s, ontvangt het rente van het IMF. De rente bedraagt nu 0,05 %. Ze is gelijk aan de gemiddelde kortetermijnrente in de VS, de eurozone, Japan, het Verenigd Koninkrijk en China. De nieuwe reserves zijn dus een goedkope financieringsbron. Als arme landen dollars of euro’s willen ontlenen op de obligatiemarkten, moeten ze een veel hogere rente betalen.
Hoe worden de STR’s verdeeld?
De STR’s worden verdeeld in verhouding tot de quota’s, het aandeel van elk land in het kapitaal van het IMF. De participatie van elke lidstaat wordt vooral bepaald door het bruto binnenlands product (bbp) en de buitenlandse handel. De VS (17,43 %), Japan (6,47 %) en China (6,40 %) krijgen het meest STR’s. België ontvangt 1,35 % van de nieuwe reserves. De verdeelsleutel heeft tot gevolg dat de rijke landen meer dan 50,00 % van het verse geld krijgen, hoewel ze voldoende valutareserves hebben. De groei- en ontwikkelingslanden ontvangen 42,00 % van de nieuwe reserves, de armste landen slechts 3,20 %.
Waarom krijgen de rijke landen veel en de arme landen weinig?
De verdeelsleutel wordt bepaald door de statuten van het IMF. ‘Er is voorlopig onvoldoende steun om de statuten aan te passen’, zegt een ingewijde. Een aanpassing van de statuten vereist een meerderheid van 85,00 %. De VS hebben met 16,50 % van de stemrechten een blokkeringsminderheid.
Lost dit het probleem van de armste landen op?
Slechts gedeeltelijk. Het IMF zegt dat de behoefte aan extra reserves 1.100 tot 1.900 miljard dollar bedraagt. Dat is ongeveer dubbel zoveel als de huidige operatie. Voor een operatie van meer dan 650 miljard dollar is toestemming van het Amerikaans Congres nodig en het is verre van zeker dat daarvoor een meerderheid bestaat. Vooral Republikeinse parlementsleden staan kritisch tegenover de creatie en verdeling van STR’s. Ze merken op dat China en Rusland daardoor veel extra middelen krijgen.
Is het mogelijk de armste landen extra steun te geven?
Ja. De rijke landen kunnen op vrijwillige basis een deel van de nieuwe STR’s uitlenen of wegschenken. Ze hebben in het verleden al voor 15 miljard dollar STR’s geschonken, zegt The Economist. Het IMF heeft die middelen gebruikt om renteloze leningen te verstrekken aan de armste landen. De instelling werkt nu aan een plan om voor een bedrag tot 100 miljard dollar STR’s door te sluizen van de rijke landen naar de armste landen.
Zijn er ook risico’s?
Er zijn geen voorwaarden verbonden aan de extra reserves. Een land kan doen wat het wil met de extra reserves en dus het geld verspillen. In normale omstandigheden eist het IMF een herstelprogramma als een land een lening vraagt. Het IMF zegt dat het risico van meer inflatie beperkt is, omdat 650 miljard dollar gelijk is aan slechts 1,00 % van het wereldwijde bbp.
Wat zijn de gevolgen voor de markten?
De verdeling van STR’s in 2009 leidde tot een stijging van de obligatiemarkten van sommige groeilanden. De geschiedenis kan zich herhalen, zeggen de vermogensbeheerders Vontobel, NN Investment Partners en Union Bancaire Privée (UBP). Thomas Christiansen van UBP merkt op dat de operatie de reserves van Argentinië, Pakistan, Ecuador en Turkije met minstens 10,00 % verhoogt.
Wat zijn de gevolgen voor België?
De Nationale Bank zal voor 8,8 miljard dollar of omgerekend 7,4 miljard euro STR’s ontvangen. De STR’s hebben hetzelfde juridisch statuut als de dollarreserves en vormen een extra buffer voor de Belgische centrale bank. De Nationale Bank kan de nieuwe reserves niet overdragen aan de federale overheid om het tekort op de begroting te verminderen of om uitgaven te financieren. Dat zou strijdig zijn met het Europees Verdrag van Maastricht.
