Nu de brexit al enkele weken een feit is: hoe verloopt de Europese export naar Groot-Brittannië en vice versa? Vooral aan de kant van het Verenigd Koninkrijk loopt het mank: ‘Een mens vraagt zich af hoe de Britse firma’s zo naïef hebben kunnen zijn.’
Als er één firma is waarbij de gevolgen van de brexit duidelijk zichtbaar zijn, dan is het bij de Britse supermarkt Stonemanor. Het bedrijf heeft twee winkels in België, in Everberg en in Sint-Genesius-Rode. In Stonemanor worden ruim 22.000 typisch Britse producten verkocht die je nergens anders kunt krijgen. Sinds dit jaar zit Stonemanor echter met lege rekken. Beide winkels zijn momenteel gesloten, maar gaan eind van de maand weer open, zegt directeur Ryan Pierce.
Administratieve complicaties
“We werken nu met een externe exporteur omdat we zelf te weinig ervaring hebben met de nieuwe regelingen sinds de brexit. Maar we zijn zeven weken verder en we hebben nog steeds geen producten binnen wegens allerlei administratieve complicaties. Onze bestellingen zijn groot, we hebben het over vrachtwagens vol goederen, en dat maakt het nog lastiger. Het neemt veel meer tijd in beslag dan we hadden verwacht. Intussen werken we zeven op zeven om alles in orde te krijgen, maar helaas levert het tot nu toe niets op.”
Dat de massa’s formaliteiten sinds het ingaan van de brexit niet van een leien dakje zouden verlopen, zag iedereen aankomen. De ware impact op het dagelijkse handelsverkeer zullen we trouwens pas kennen na de zomer, als de inwerktijd van de Britse douane voorbij is en ze alle regels volgens het boekje moeten opvolgen. Maar de logistieke en financiële problemen die de brexit met zich meebrengt, baren ondernemers en transportbedrijven nu al heel wat extra kopzorgen.
Extra kosten
“Een aantal kleinere transportondernemers die naar het Verenigd Koninkrijk vervoeren, heeft al vanaf het begin dit jaar afgehaakt,” zegt Lode Verkinderen van Transport & Logistiek Vlaanderen (TLV). “Omdat de extra maatregelen en risico’s op vertraging gewoonweg té duur worden. Vanaf 2 januari worden er opnieuw verse goederen naar het VK vervoerd. Daar betaal je twee keer voor: je hebt de kost van een exportdeclaratie aan de kant van Europa en vervolgens betaal je voor een importdeclaratie in het VK. Dat zijn kosten die je iedere keer moet betalen nu Engeland niet meer in de douane-unie zit.”
Per zending kost dat, al naar gelang de grootte van de hoeveelheid goederen, zeker 40 tot 50 euro per keer, aan elke zijde, weet Verkinderen. “Als de zending de grootte heeft van een volle vrachtwagen, valt die kost nog mee. Maar als het bijvoorbeeld om een lading sla gaat die maar een kwart van één pallet inneemt, dan worden de kosten al gauw hoger dan de hele waarde van de zending. Je kunt namelijk perfect op één vrachtwagen vijfentwintig verschillende zendingen hebben. Voor elke zending geldt een declaratiekost.”
Sommige Belgische bedrijven proberen die kosten te beperken door hun zendingen te bundelen tot één verzender en vooral één ontvanger, en openen daarvoor speciaal een vestiging in Engeland.
Goede voorbereiding
Door een goede voorbereiding aan Vlaamse kant kunnen de meeste vrachtwagens de douane vrij vlot passeren. In omgekeerde richting is dat niet zo, zegt Verkinderen. “Het klinkt karikaturaal maar de Britten waren eigenlijk ‘vergeten’ dat ze na de brexit de douaneformaliteiten voor hun rekening moesten nemen. Een mens vraagt zich af hoe de Britse firma’s zo naïef hebben kunnen zijn. Maar het is een feit, het merendeel van de bedrijven was slecht voorbereid. De gevolgen zijn desastreus. Zo geraakt de verse Schotse zalm gewoon niet meer op tijd op de Europese markten.”
Vóór de brexit keerde de helft van alle vrachtwagens zonder lading uit het VK terug omdat er nu eenmaal minder uitvoer dan invoer is. Sinds januari is dat nog vaker het geval. Want de meeste vervoerders willen geen risico op gigantische vertragingen wegens de lakse houding aan Britse kant. “Een transporteur keert liever leeg terug. Maar hij rekent de kost van die lege rit wel aan de Europese exporteur aan”, legt Verkinderen uit. “Omdat het anders financieel niet houdbaar is.”
Graafschap Kent
Volgens de directeur van TLV zijn de problemen rond de formaliteiten in het VK het gevolg van politieke nalatigheid: “De logistieke en administratieve regelingen zijn nooit in een politiek debat gegoten, wat er mede voor heeft gezorgd dat iedereen in slaap is gewiegd. Nu worden de gevolgen ervan duidelijk. Gevolgen die blijvend zijn.”
Verkinderen hoopt en verwacht verbeteringen in de komende maanden, maar ziet tegelijk nieuwe uitdagingen opdoemen. Zo moet iedere vervoerder die uit het VK terugkeert een aanvraag indienen om het graafschap Kent te doorkruisen. Op die manier hopen de Britten in te schatten hoeveel vrachtwagens ze de komende uren kunnen verwachten, zodat files op de snelwegen naar Dover en Folkestone voorkomen worden. De aanvraag kan online ingediend worden maar dat moet maximaal 24 uur op voorhand gebeuren, anders is ze niet geldig. Ook dat is een extra kost.
Nieuwe controles
Vanaf 1 april gelden er dan weer nieuwe controles inzake de voedselveiligheid van goederen van en naar het VK. Voorheen waren controles niet nodig omdat er vrij verkeer van goederen in Europa gold. “Als de controleurs van het federaal voedselagentschap niet werken in het weekend – zoals nu het geval is -, dan zitten de vervoerders die dagelijks vers voedsel naar het VK brengen met een probleem”, zegt Verkinderen. “Dat moet aangepast worden, ook aan Europese zijde. We gaan ervan uit dat we tegen de zomer met een nieuw leerproces te maken krijgen dat opnieuw voor problemen zorgt.”
Het worstcasescenario van ellenlange files naar de Eurotunnel en de zeehavens is uitgebleven, maar de blijvende extra kosten zijn een feit, concludeert Verkinderen. Wat de gevolgen voor bedrijven in België zijn, zal pas na een jaar duidelijk worden, schat hij in. “Vast staat dat een aantal goederenstromen naar het VK gewoon zal ophouden omdat ze niet meer rendabel zijn.”
In de aanloop naar de brexit is de capaciteit van de douane versterkt met onder andere 386 extra ambtenaren. Ondanks de toegenomen administratie is er geen vertraging door de processen van de Belgische douane, zegt Francis Adyns van de FOD Financiën, die de douane overkoepelt. Ook de IT-systemen hebben de schok probleemloos opgevangen. “Het aantal zendingen dat zonder documenten wordt verstuurd en voor vertraging zorgt, valt goed mee. Maar de kwaliteit van de documenten is wel een bekommernis. Het gaat dan om hoeveelheden en gewichten. Op dit moment worden nog steeds veel fouten gemaakt door bedrijven die in- en uitvoeren naar en van het VK. Dat zorgt voor problemen in de hele keten, want data worden overgenomen van de ene partij op de andere. We zien ook dat sommige gevraagde documenten vanuit het VK, zoals gezondheidscertificaten, van slechte kwaliteit zijn of soms volledig ontbreken.”
Aan Britse zijde hebben ze tienduizenden extra douanebeambten nodig om alle paperassen te kunnen verwerken die de brexit met zich meebrengt. Volgens Bloomberg zou het om 50.000 nieuwe mensen gaan.
E-commerce op laag pitje
De Britse export naar Europa is met ruim twee derde gedaald vergeleken met de maand januari van vorig jaar, zegt vrachtvervoerdersorganisatie Road Haulage Association. “Dat ligt deels aan Covid-19, maar het komt vooral door de nieuwe douaneformaliteiten,” weet Daniel Dalton van de Britse Kamer van Koophandel in Brussel. Ook hij legt de schuld van de logistieke problemen grotendeels bij de Britten. Met name de gezondheidscertificaten van dierlijke producten en de oorsprongsregels van een product zorgen voor heel wat verwarring en oponthoud. Volgens de handelsdeal van 24 december gelden er geen importtarieven op producten van Britse oorsprong bestemd voor Europa en omgekeerd. “Maar die oorsprong moet telkens bewezen worden alvorens een product uit- of ingevoerd kan worden”, legt Dalton uit. “Soms ligt de kost om dat te bewijzen hoger dan die van het importtarief. Reken daarbij nog hoeveel oponthoud het veroorzaakt.”
Net zoals kleinere bedrijven in Europa hun export naar het VK stopzetten, zijn gelijksoortige Britse firma’s genoodzaakt hetzelfde te doen. Grotere bedrijven hebben doorgaans meer ervaring met douaneformaliteiten en kunnen zich de bijkomende kosten beter permitteren. Heel wat kleinere Britse bedrijven openen distributiekantoren en vestigingen in de EU, net als hun Europese tegenhangers dat in het VK doen.
Intussen is de controle aan de Britse grens veel strenger dan aan andere Europese grenzen, weet Dalton. “Omdat het VK niet akkoord ging met bepaalde handelsafspraken, wordt er strikter gecontroleerd op de uitvoer van bijvoorbeeld dierlijke producten. Eenzelfde product uit pakweg Nieuw-Zeeland wordt veel minder gecontroleerd. Ook de kosten van de export van dierlijke producten lopen op, onder andere omdat er een veterinaire vergunning nodig is. Zo’n vergunning kost al gauw 100 tot 200 euro in het VK. Daar komen nog declaratiekosten bij, plus de btw die in Europa moet worden betaald.”
Ook in de e-commerce zijn er problemen. Wie een pakketje uit Engeland bestelt, betaalt veel meer kosten. Koop je bijvoorbeeld iets voor 100 euro, dan komt daar voortaan 30 tot 40 euro extra bij. “Niemand die straks nog online aankopen zal doen uit het VK”, denkt Dalton. “Het is het gewoon niet waard. Andersom geldt hetzelfde: ook Britten die online in de EU willen shoppen, krijgen met hoge kosten te maken.”
Op korte termijn ziet Dalton hier geen oplossing voor. Op lange termijn hoopt hij op nieuwe onderhandelingen tussen Groot-Brittannië en de EU. “Maar dat gaat om een politieke beslissing waar de eerstvolgende jaren nog geen sprake van is.”
Cheddar van vasteland
In de Britse supermarkt Stonemanor zetten ze zich eveneens schrap voor hogere facturen. Hoeveel extra kosten ze straks moeten incalculeren voor het vervoer en de import van hun producten, weet directeur Ryan Pierce nog niet. “We weten dus ook niet hoeveel duurder het product wordt als het eenmaal in onze rekken ligt.”
Of Stonemanor aan al zijn producten kan raken zoals voorheen, is ook niet zeker. Nu er nieuwe containerdiensten zijn opgezet tussen Europa en Ierland, worden bepaalde producten rechtstreeks in Ierland aangekocht. “Onze worstjes bijvoorbeeld. En een groot deel van onze cheddarkaas komt nu van een leverancier van het vasteland. Intussen is er al heel wat verse vis uit het VK weggerot omdat die niet op tijd getransporteerd kon worden.”
Gelukkig zijn de klanten, het merendeel is Brits, geduldig, zegt Pierce. “Ons meest populaire product is melk. Verse Engelse melk, welteverstaan. Niet te vergelijken met de melk in België. We verwachten de eerste lading over een week of twee, drie. Een lichtpuntje. Nu drinken we onze thee met melk van de Carrefour of Delhaize. Laat ik het zo zeggen: dat is een ervaring op zich. (lacht) We kijken samen met onze klanten reikhalzend uit naar onze eigenste verse melk.”
