Valt zondag de hakbijl? Na de Britse premier Boris Johnson schat ook Commissievoorzitter Ursula von der Leyen de kans op een no-deal-Brexit groter in dan de kans op een handelsakkoord. Toch zijn de gevolgen van een harde Brexit verstrekkend.
1 Komen er import- en exporttarieven?
Zeker. Vanaf 1 januari gelden de regels en de tarieven van de Wereldhandelsorganisatie. Die dateren van 1995. Dat betekent dat de Britten importtarieven moeten betalen op producten die ze invoeren vanuit de EU, en omgekeerd. Dat zal iedereen pijn doen, maar vooral de Britten. De EU is hun grootste handelspartner, goed voor 43,00 % van de export of 294 miljard pond (320 miljard euro). De import uit Europa is nog belangrijker: 52,00 % van de goederen komt uit de EU, goed voor een waarde van 374 miljard pond.
De Britten hebben al een tarieflijst gepubliceerd voor alle producten die vanuit de EU ingevoerd worden. Zo zijn de importtarieven voor aardappelen en tomaten vastgelegd op 8,00 tot 14,00 %, afhankelijk van de manier waarop ze worden geleverd. Bloemen krijgen een belasting van 8,00 %. Voor vlees- en melkproducten loopt die op tot 40,00 %. De Britse supermarkten schatten de extra kosten op 3,1 miljard pond.
Als de Britten de Europese milieu- en gezondheidsstandaarden loslaten, gaat de Europese markt helemaal dicht.
Ook voor de auto-industrie zijn de gevolgen ingrijpend. De importbelasting bedraagt 10,00 %. Voor vrachtwagens en bestelwagens loopt dat zelfs op tot 22,00 %. Auto-onderdelen zullen belast worden tegen 3,00 tot 8,00 %. Het VK voert op dit moment jaarlijks een half miljoen auto’s uit naar de EU.
2 Komen er douanecontroles?
Die komen er sowieso, zelfs met een handelsakkoord. De Europese Unie begint daarmee op 1 januari. Dat betekent vooral meer administratief werk voor de Europese douaniers. De voorbije twee jaar hebben België, Frankrijk en Nederland honderden douaniers in dienst genomen. Omdat de Britten daar veel minder ver mee staan, hebben zij beslist dat de controles slechts geleidelijk ingevoerd worden.
Toch zullen zowel aan de Europese kant van het Kanaal als op Britse bodem vrachtwagens in lange files komen te staan. Omdat vooral de Britse bedrijven en douanediensten niet goed voorbereid zijn op alle procedures, dreigen die vooral in Kent gigantisch te worden. Er wordt gevreesd voor vertragingen van 2 tot 3 dagen.
Omdat het VK 60,00 % van zijn vers voedsel importeert vanuit Europa, kunnen in de Britse winkels tekorten ontstaan. Maar ook de bedrijven die afhankelijk zijn van just in time-leveringen – bijvoorbeeld in de auto-industrie – komen in de problemen. Het is geen toeval dat de Britse regering een luchtbrug wil organiseren om de coronavaccins op tijd geleverd te krijgen.
3 Zal het pond kelderen?
Die kans is groot. De voorbije dagen is het pond al flink in waarde gedaald. Maar de grootste pessimisten voorspellen vanaf januari een val van 20,00 %. Dat is in principe een goede zaak voor de Britse export, maar alles wat men moet importeren, wordt nog duurder.
4 Wat is de economische impact op België?
Na Ierland worden de Benelux-landen het zwaarst getroffen. De Duitse kredietverzekeraar Euler Hermes schat het verlies voor de Belgische export richting VK op ongeveer 3,2 miljard euro. Voor Nederland kan dat verlies zelfs oplopen tot 4,8 miljard. Vooral Vlaanderen wordt getroffen. Er kunnen 28.000 banen verloren gaan.
5 Kunnen we van en naar het VK vliegen?
In principe kunnen er vanaf 1 januari geen lijnvluchten meer plaatsvinden tussen Europa en het VK. De Britten vallen immers uit het Europese gemeenschappelijke luchtruim. Om hun Europese licenties te kunnen behouden, moeten de Britse luchtvaartmaatschappijen hun hoofdzetel verhuizen naar Europa. Dat zal niet gebeuren. De Europese Unie heeft deze week een noodplan voorgesteld waardoor de vluchten toch nog kunnen doorgaan. Maar dan moeten ook de Britten dat toestaan voor de Europese vluchten. Dat is nog niet gebeurd.
6 Mogen Britse vrachtwagens naar de EU rijden?
Britse transportbedrijven verliezen hun Europese licentie, waardoor ze niet langer goederen mogen transporteren op het Europese vasteland. Er kan een systeem van quota komen waardoor een beperkt aantal Britse transportbedrijven het recht krijgt naar Europa te blijven rijden. De Britse minister van Transport heeft al toegegeven dat het VK op dit moment slechts een fractie van de vergunningen heeft die nodig zijn voor de 39.000 vrachtwagens die nu nog op Europa rijden. Voor 2021 zouden ongeveer 5.000 vergunningen beschikbaar zijn.
7 Hebben we een visum nodig?
Wie als toerist naar het VK reist, moet voorlopig geen internationaal paspoort of visum hebben. Met je identiteitskaart kom je tot oktober 2021 het VK binnen. daarna zal je een paspoort nodig zijn. Van visa is voorlopig geen sprake. Of er langer en meer gecontroleerd zal worden, is niet zeker. Ook nu al maakt het VK geen deel uit van de Schengenzone, waardoor er al identiteitscontroles waren.
8 Kun je nog gaan werken in het VK?
Het vrij verkeer van personen stopt sowieso. Londen voert een immigratiesysteem in dat gebaseerd is op punten. Voor laaggeschoolden zal er nauwelijks nog plaats zijn. Alleen wie Engels spreekt en in het bezit is van een hoger diploma en een concrete jobaanbieding, maakt kans binnengelaten te worden. Het onderscheid tussen kandidaten uit EU- en niet-EU-landen valt weg.
9 Kunnen Erasmusstudenten nog naar het VK?
Wie op dit moment in een programma zit, kan dit afwerken. De toekomst is onduidelijk, maar in principe vallen de Britten uit het Erasmusprogramma. De Britse universiteiten zullen ook geen deel meer uitmaken van de Europese Horizon-onderzoeksprogramma dat de wetenschappelijke samenwerking binnen de EU ondersteunt. Vooral de Britse universiteiten zijn daar erg bezorgd over. Maar ook voor de Europese universiteiten is dit geen goede zaak, want het academisch onderzoek in het VK staat op een hoog niveau.
10 Komt er een visserijoorlog?
Europese vissers mogen niet meer vissen in Britse wateren en Britse vissers niet meer in Europese. Dat is vooral een probleem voor de Europeanen – en zeker voor de Belgische vissers – die tot de helft van hun vangst ophalen in Britse wateren. De Britse vissers kunnen meteen de quota die waren toegekend aan de Europese vissers, overnemen. Maar ze moeten die vis ook verkocht krijgen. Het merendeel van de Britse vis gaat naar Europa. Als de sfeer helemaal verzuurd is, kunnen de Europeanen zeggen dat ze geen Britse vis meer willen. Het kan zelfs tot een heuse visserijoorlog komen. Volgens de Britse media houdt de Britse marine vier patrouilleboten klaar om Franse vissers buiten de Britse wateren te houden.
11 Komt de Noord-Ierse vrede in gevaar?
In het scheidingsakkoord staat dat ook bij een no deal Noord-Ierland deel blijft uitmaken van de Europese interne markt en de regels van de douane-unie zal volgen. Goederen die vanuit Engeland of Schotland naar Noord-Ierland gaan, moeten daarom gecontroleerd worden in de zes lucht- en zeehavens op het Ierse eiland. Maar de Britten zijn administratief niet klaar om in de zes havens alle controles te doen. Daar zal zeker chaos ontstaan. Maar de grens op het Ierse vasteland dreigt ook een achterdeur te worden waarlangs goederen op illegale manier de Europese interne markt binnenkomen. Omdat die markt heilig is voor de EU, zal de druk toenemen toch te gaan controleren op het vasteland. Maar dat is een schending van het Goede Vrijdagakkoord dat de vrede op het Ierse eiland bracht. Hier kan een gevaarlijke toestand ontstaan.
12 En wat met de politiesamenwerking?
Een no deal maakt een einde aan decennia van politiesamenwerking. Zeker voor politiediensten wordt het lastiger om geseinde criminelen op elkaars grondgebied op te sporen, te laten oppakken en uit te leveren. Opnieuw wordt dit probleem groter voor de Britse politiediensten omdat zij geen toegang meer hebben tot het Schengen-informatiesysteem waarop de Europese landen hun informatie uitwisselen. De Britten vallen ook uit Europol. Maar ook voor Europa is dit geen goede zaak. Zeker in de strijd tegen de internationale terreurorganisaties beschikken de Britten over veel knowhow en een uitgebreid netwerk.
