Het wordt na de Brexit een pak lastiger om een diepvriessoes vanuit ons land in een Londense supermarkt te krijgen. Met of zonder akkoord. Reconstructie van een roerige rit.

Palace of Westminster, Londen

In dit imposante gebouw wordt al eeuwenlang het Britse rijk bestuurd. Tegenover het parlement ligt een Tesco Express. Wanneer een medewerker van een parlementslid wat zoetigheden in de nabijgelegen supermarkt moet halen – bijvoorbeeld voor bij de thee van een lid van het Lagerhuis – kiest hij misschien voor eclairs of soezen. Wat hij wellicht niet weet, is dat die eclairs in Zonnebeke, vlak bij Ieper, werden gemaakt. In een industriële bakkerij die uitgerekend op een plaats ligt waar veel Britse soldaten tijdens de Eerste Wereldoorlog het leven lieten. Doordat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie nu definitief verlaat – met of zonder akkoord – zal die eclair een veel moeilijkere weg afleggen om tot in de Tesco Express tegenover het parlementsgebouw te geraken.

Zonnebeke, 11 december, 10 uur

Vlak naast de A19 ligt het bedrijf Poppies, of ‘klaproos’ in het Nederlands. Dat produceert jaarlijks voor 300 miljoen euro diepvries- en vers gebak. Goed voor 1.000 medewerkers. De Britse markt is goed voor zo’n 50 miljoen euro. Eclairs, soezen, donuts en macarons worden hier gebakken, diepgevroren en verscheept naar het VK. ‘Diepvriesgebak is voor Britten handig om in huis te hebben, zeker als ze onverwachts bezoek hebben. Een halfuurtje ontdooien volstaat voor gebruik’, zegt Inge Dewitte, sales manager voor het VK.

Als een supermarktketen zoals Tesco of Sainsbury’s vandaag een bestelling plaatst voor eclairs, gaat het snel.De transporteur wordt ingelicht en komt met een vracht­wagen langs. Die haalt de eclairs op, rijdt door de Westhoek richting Calais, gaat meteen het schip op en rijdt naar Londen. ‘Alles samen zit er zo’n 7 uur tussen het -ophalen van de eclairs hier in Zonnebeke en het afleveren in Londen’, schat Johan Dhondt, logistiek directeur van het bedrijf. Het uitschrijven en betalen van de factuur verloopt exact zoals dat met een Belgische klant gaat. Er is alleen een aangifte bij Intrastat nodig, waarmee de Nationale Bank van België de exportstatistieken maakt.

Zonnebeke, 4 januari 2021, 8 uur

Op de administratie van Poppies krabt men zich eens goed in de haren. Het VK is nu definitief uit de EU gestapt. Met of zonder deal zijn er tal van extra formaliteiten nodig. Om te beginnen moet op het moment dat Tesco een bestelling plaatst, een uitvoeraangifte gemaakt worden voor de export van de eclairs naar het VK. ‘Op zo’n document moet een vijftigtal gegevens op de juiste manier ingevuld worden. Belangrijk is dat de productcode goed is ingevuld. Er zijn meer dan 35.000 van die codes’, zegt Franky De pril, Brexit-specialist bij consultant EY. Dat formulier moet elektronisch naar de Belgische douane gestuurd worden.

Die douane moet dan een seintje geven dat de goederen mogen vertrekken. De douane kan ook zeggen dat er gewacht moet worden omdat ze de lading eclairs eerst wil inspecteren, wat tot een eerste ­oponthoud kan leiden. Naast de uitvoeraangifte is er voor de partij eclairs ook een gezondheidscertificaat nodig, dat het Federaal Agentschap voor de Voedselveiligheid (FAVV) moet afleveren. Dat certificaat moet garanderen dat de productie van eclairs aan de voedselveiligheidsnormen voldeed. ‘Verandert ook: de houten pallet waarop de dozen met eclairs staan. Omdat het VK voortaan geen Europese lidstaat meer is, moet je palletten voor internationaal transport gebruiken. Die zijn behandeld tegen ongedierte.’

Welwyn Hatfield, 4 januari 2021, 8.30 uur

In de kantoren van Tesco in Welwyn Hatfield, even ten noorden van Londen, moet voor de Belgische eclairs een invoeraangifte aangemaakt worden. Die documenten moeten naar de Britse douane gestuurd worden. Vervolgens wordt het document elektronisch naar de haven van aankomst opgestuurd, zodat men daar via nummerplaatherkenning op de hoogte is dat de vrachtwagen eraan komt. ‘Grote klanten zijn uitgerust om die formulieren zelf in te vullen. Kleinere klanten zullen met Britse douane-agenten werken’, zegt de logistiek directeur. ‘Daar dreigt een groot probleem’, merkt De pril van EY op. ‘Er zijn op dit moment veel te weinig Britse douane-agenten beschikbaar. In de haven van Dover was er tot voor kort bijvoorbeeld maar één douane-agent met maar twee personeelsleden: een vader en zijn zoon.

Door dat tekort riskeer je dat sommige Belgische producten het VK niet meer binnenraken.’ Douane-agenten zijn niet te verwarren met douaniers. Het zijn private bedrijven die het administratief proces van de invoer op zich nemen. ‘Voor kleine exporteurs en importeurs wordt het extra lastig’, denkt De pril. Nog een probleem: er zijn grote twijfels of het Britse IT-systeem al die extra aangiftes aankan. Normaal zal er zes maanden lang wel een soepeler overgangsregime gelden, zeker als het IT-systeem niet op tijd klaar is.

Calais, 5 januari 2021, 10 uur

Na anderhalf uur rijden bereikt de vrachtwagen met eclairs de haven van Calais. Samen met 6.000 andere vrachtwagens kan hij de oversteek naar Dover maken. 6.000 is zowat het maximum dat de ferryschepen aan vrachtwagens per dag aankunnen. In principe mag de vrachtwagen van de Franse douaniers het schip zonder extra controles oprijden. Toch is het absoluut niet zeker dat de vrachtwagen vanuit Zonnebeke nog in anderhalf uur tot in Calais geraakt. Als het scheepvaart­verkeer verstoord raakt, omdat er bijvoorbeeld veel Britse controles zijn, dreigen er snel lange files. Daardoor kan de vracht­wagen met eclairs makkelijk uren vaststaan. De chauffeur wordt doorbetaald, het transport wordt duurder. Sommige transporteurs geven aan dat hun prijzen met 300 euro per transport zullen stijgen. ­Vorige week waren er al gigantische files, zonder extra douaneformaliteiten.

Dover, 2 uur na inscheping in Calais

Als de IT-systemen van de Britse douane functioneren, linkt een camera de nummerplaat van de vrachtwagen bij het uitrijden van het schip aan de invoeraangifte. De chauffeur moet zijn of haar internationaal paspoort en rijbewijs tonen. Hij of zij moet ook een speciale toelating hebben om door Kent te mogen rijden. De keuringsnormen voor de vrachtwagen zijn op dit moment Europees geregeld. Het VK zal zijn eigen normen opstellen. Als die afwijken van de Europese, zal de chauffeur ook moeten aantonen dat zijn of haar vrachtwagen aan die Britse normen voldoet. ­Omdat Dover tegen de witte kliffen is ­gebouwd, is er geen plaats voor fysieke douane-inspecties. Voor een grondige controle moet naar een gigantisch parkeerterrein in Ashford wat verderop uitgeweken worden. Daar ligt een inderhaast aangelegd parkeerterrein vlak langs de M20, de snelweg van Dover naar Londen. Zelfs mét een Brexit-akkoord zullen er fysieke controles zijn.

Ashford, een halfuur later

De chauffeur heeft pech en moet zich aanmelden voor een fysieke inspectie van de goederen op een pas aangelegd groot parkeerterrein. Het wachten valt gelukkig mee, want de Britse douaniers komen snel ter plaatse. Ze controleren of de lading overeenstemt met de invoerdocumenten. Op termijn dreigen hier nog grotere problemen. Als het VK andere normen voor voeding gaat hanteren dan de EU, moeten ook die gecontroleerd worden.

De Britten zouden andere regels voor de samenstelling van de eclairs, zoals het soort suiker, vet of bloem, kunnen opleggen. In dat geval zal ook dat gecontroleerd moeten worden en moet Poppies de samenstelling van zijn recepten voor de Britse markt aanpassen. De chauffeur kan een kwartier later opnieuw doorrijden, richting een pakhuis van Tesco in de buurt van Londen. Voor de chauffeur zit het er dan op. Die kan rechtsomkeer maken naar België. Vlot verloopt dat niet, want op de M20 richting Dover staat twee uur file. De boot terug is met een beetje pech al vertrokken.

Tesco Express, vlak tegenover het Palace of Westminster, 6 januari, 8 uur

Vanuit een van de grote opslagplaatsen van Tesco aan de rand van Londen zijn de eclairs met een grote bestelwagen in de Tesco Express tegenover het parlement ­geleverd. Voor de Britse zoetekauw dreigt nog een probleem. De mini-eclairs van Poppies kostten lange tijd 1 pond per doos van twaalf, een soort van psychologische betaalgrens voor Britten. ‘Door de duurdere grondstoffen en het goedkope pond is die prijs een tijd geleden naar 1,1 pond opgetrokken. We merkten toen een daling van de verkoop’, zegt Inge Dewitte. Als de Britse premier Boris Johnson en de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, zondag geen vergelijk vinden, gelden vanaf 1 januari de WTO-tarieven op een eclair.

Om het nog wat ingewikkelder te maken, zal er niet één tarief gelden op de eclairs, maar zullen de tarieven tussen 12,00 en 20,00 % bedragen, afhankelijk van onder meer het melkvet, de soort melk en het suikergehalte in de eclairs. Daarnaast is er nog het risico dat het pond verder daalt, terwijl de kosten van Poppies in euro zijn. ‘Dat zal onze eclairs ongetwijfeld duurder maken, waardoor er minder verkocht zullen worden’, vreest Dewitte.

De vraag is ook wie allemaal voor de extra tarieven en de extra logistieke kosten gaat opdraaien. Alleen de consument of ook de winkelketen en de producent? Dewitte haalt nog een andere mogelijkheid aan: ‘Je kan ook de prijs behouden, maar het aantal eclairs per verpakking verlagen van pakweg 12 naar 10.’ Chocoladeproducent Toblerone deed hen dat in 2016 voor. Het pond zakte na het Brexit-referendum fors, waardoor het aantal tanden van de bekende chocoladereep verminderde.

Is Poppies bang dat er Britse concurrenten gaan opduiken? ‘Er zijn op dit moment geen bedrijven in het VK die diepvries-eclairs kunnen maken. Het is ook niet zo zinvol omdat je schaal nodig hebt om die te maken. Als je alleen voor de Britse markt zou werken, zou de schaal te klein zijn. Bovendien gelden voor een potentiële Britse concurrent ook vergelijkbare tarieven bij invoer in de EU. Hun diepvries-eclairs zouden in de hele EU veel duurder verkocht worden dan de onze.’

DECOCK, S. Reisverslag van een Belgische eclair. De Standaard, 12 december 2020, 42.