Na ruim vijftig jaar valt het doek voor de fabriek van Caterpillar in Gosselies, een van de vroegere parels van de Waalse industrie. De sterk doorgedreven specialisatie binnen een krimpende markt lijkt de producent van graafmachines de doodsteek gegeven te hebben.
28 februari 2013: Caterpillar laat weten dat het zowat 1.400 van de 3.600 werknemers van de vestiging nabij Charleroi ontslaat. Het is de enige manier om de toekomst van de fabriek veilig te stellen, klinkt het. Een aantal modellen wordt afgestoten. Het personeel stemt in met flexibelere arbeidsvoorwaarden, en levert loon in.
Maar het tij is daarmee niet gekeerd. Gisteren liet de directie weten dat ze van plan is de vestiging helemaal te sluiten. De fabriek is te groot, er is overcapaciteit en dezelfde machines kunnen elders goedkoper gemaakt worden, klinkt het. De productie verkast naar Frankrijk, Amerika, China en Japan. Exit Caterpillar Gosselies.
‘Op basis van wat we toen wisten, was het plan van 2013 een goed plan’, zegt woordvoerder Erik De Leye. ‘Niemand kon toen voorspellen dat de olieprijs onder de 50 dollar zou zakken, dat de groei in China zou terugvallen en dat de economische omstandigheden nog zouden verslechteren’.
Omzet stuikt ineen
Maar de nieuwe herstructurering komt niet uit de lucht gevallen. Na het topjaar 2012 viel de verkoop sterk tegen. Verwacht wordt dat de inkomsten dit jaar zo’n 40 procent lager zullen liggen dan in dat recordjaar. ‘In vier jaar tijd zijn we 26 miljard dollar omzet verloren. Ook voor een groot bedrijf als Caterpillar kan dat niet zonder gevolgen blijven’, zegt De Leye.
Bijna een jaar geleden kondigde Caterpillar daarom aan dat het wereldwijd zo’n 10.000 jobs zou moeten schrappen. Al werd er toen nog niets specifiek gezegd over de Belgische afdeling, het stond zo goed als vast dat er ook in Gosselies klappen zouden vallen. De vraag naar de machines was te laag om de band constant draaiende te houden en daarom werd er al langer een beroep gedaan op het systeem van tijdelijke werkloosheid.
Dat die vraag naar machines uit Gosselies sterk afgenomen is, heeft te maken met die algemene omzetdaling waar Caterpillar zelf naar verwijst. Maar uit een rapport dat het onderzoekscentrum Crisp opstelde naar aanleiding van de vorige herstructurering, blijkt dat de fabriek zichzelf toen al op termijn overbodig aan het maken was.
Overlevingsplan
Al sinds begin jaren 2000 werden geleidelijk aan hervormingen doorgevoerd in de fabriek van Gosselies. Zo werd de productie van kleinere machines verhuisd naar onder andere het Franse Grenoble en Japan. Die wijzigingen gingen vrij ongemerkt voorbij: er was al bij al weinig impact op de werkgelegenheid binnen het bedrijf. Maar de tendens om meer te specialiseren in de productie van grote machines was ingezet, stelt het Crisp vast.
De fabriek ging doorheen de jaren ook alleen meer milieuvriendelijke machines produceren, die voldoen aan de Tier 4-norm die van toepassing is in Europa, Amerika en Japan. Daardoor beperkte Gosselies zich de facto tot de Europese markt. De fabriek maakt deel uit van de afdeling van Caterpillar die ook de markt in Afrika en het Midden-Oosten bedient, maar klanten daar geven de voorkeur aan goedkopere machines, die niet aan die milieueisen voldoen.
Blijft over: een vestiging die alleen nog dure machines maakt voor een markt waar de grootste afnemer, de mijnbouwsector, niet bepaald floreert. Jean-Marie Hoslet, de secretaris van de christelijke vakbond CSC, zag de bui na de grote herstructurering van 2013 al hangen. ‘Als het overlevingsplan uitsluitend gericht is op de Europese markt dan gaat de fabriek gegarandeerd binnen de twee jaar dicht’, zei hij toen in een gesprek met Le Soir. Zijn timing was niet helemaal correct, maar uiteindelijk krijgt hij alsnog gelijk.
Nu het definitieve einde van de fabriek in zicht is, heeft Caterpillar ervoor gekozen de resterende productie te verhuizen naar Grenoble en een aantal vestigingen buiten Europa. Waarom Grenoble ook nu de voorkeur krijgt, kan De Leye niet zeggen, maar er is wel bewust voor gekozen een deel van de productie binnen Europa te houden.
Financieel topman Mark Thompson kon in een toelichting bij het besluit geen details over de resultaten van de Belgische fabriek meegeven. Hij verwijst naar de procedures die de wet-Renault voorschrijft, en wil die cijfers pas tijdens de consultatiefase bespreken met de vakbonden.
Voor de vestigingen van Caterpillar in Grimbergen en Zeebrugge zouden er geen gevolgen zijn. Die leveren wisselstukken aan klanten, en dat blijft ook zo. Het vertrek van de productie van volledige machines uit Gosselies staat daar los van, aldus De Leye.
Bij de toeleveranciers dreigt wel een bloedbad, al lopen de schattingen van de precieze impact sterk uiteen. Het Planbureau raamt het verlies op 250 jobs enkel bij de toeleveranciers, terwijl technologiefederatie Agoria verwacht dat er in totaal 3.600 jobs verdwijnen, inclusief die bij Caterpillar zelf. De middenstandsorganisatie UCM vreest zelfs voor 6.000 banen. Caterpillar zelf kan geen cijfers geven, maar zegt dat het van plan is om wel nog met de toeleveranciers te blijven werken.
