Tegenover de buurlanden is België het goedkoopst voor huismerken en voor fruit, groenten, vis en vlees. Maar merkproducten zijn duurder. Fabrikanten zouden hun marktmacht misbruiken.
Op vraag van minister van Economie Pierre-Yves Dermagne (PS) heeft het Prijzenobservatorium een studie uitgevoerd naar de voedingsprijzen in België. Die is leerrijk, want op bepaalde punten gaat ze in tegen de beeldvorming die bij consumenten en zelfs in de media leeft. Het algemene idee is dat voeding in België duur is, maar onbewerkte producten en producten van huismerken blijken hier goedkoper te zijn dan in Frankrijk, Nederland of Duitsland. Voor merkproducten, daarentegen, betalen we wel meer dan elders.
België heeft de laagste prijs voor niet-bewerkte levensmiddelen: groenten, fruit, vis en vlees. Groenten en fruit zijn in ons land 17 % goedkoper dan in Frankrijk, in vergelijking met Duitsland betalen we 12 % minder. Vlees was in 2022 in België goedkoper dan in Frankrijk en Duitsland, maar duurder dan in Nederland, ook al nam het prijsverschil af.
Tot 40 % goedkoper
Wie veel huismerken koopt, doet in België een uitstekende zaak. 59,70 % van de geanalyseerde huismerken zijn hier goedkoper dan in Frankrijk. In vergelijking met Nederland en Duitsland stijgt dat cijfer tot respectievelijk 78,20 % en 62,20 % voor de onderzochte producten. “Een winkelkar met alleen huismerken kost in België ongeveer 15 % minder dan in Frankrijk, 25 % minder dan in Duitsland en 40 % minder dan in Nederland”, zegt Dermagne.
In België belanden dikwijls huismerken in de winkelkar. De verkoop ervan nam de afgelopen twintig jaar (tussen 2000 en 2022) met 27,80 % toe.
Voor merkproducten, waarop de Belgische supermarkten minder greep hebben, is er echter een probleem. Voor een merkproduct telden Belgische consumenten in 2022 gemiddeld 13,40 % meer neer dan hun Duitse buren, 9,90 % meer dan de Nederlandse en 6,60 % meer dan de Franse. Niet toevallig is het net voor die producten dat veel Belgen de grens oversteken, vooral richting Noord-Frankrijk.
Tussen het vierde kwartaal van 2021 en het vierde kwartaal van 2022, een periode van sterke prijsstijgingen, stabiliseerde de prijskloof met de buurlanden. Voor verwerkte voedingsproducten daalde de prijskloof met Frankrijk zelfs met 1,5 procentpunt.
Minder forse stijgingen
Consumenten klagen al lang dat het leven duurder wordt, maar de Belgen hebben het zo slecht nog niet. Tussen 2016 en 2022 stegen de prijzen van voedingsproducten en niet-alcoholische dranken in ons land, maar minder snel dan in onze buurlanden: kwam er in België 15,30 % bij, dan was in Frankrijk 16,30 %, in Nederland 21,20 % en in Duitsland 26,40 %.
Ook de prijzen in de supermarkt gingen in 2022 omhoog, gemiddeld met 9 %. De stijging zette zich dit jaar door, alvorens zich op een hoog niveau te stabiliseren, maar ook op dat vlak deed België het beter dan Duitsland (+12,60 %) of Nederland (+10,70 %).
Volgens het Prijzenobservatorium was er meer concurrentie in ons land, waardoor de marges van de supermarkten daalden. Minister Dermagne wil nu ook dat de merkproducenten een duit in het zakje doen. Volgens hem drijven ze via territoriale beperkingen hun prijzen kunstmatig op. Ook de supermarkten klagen dat al lang aan.
Macht van de consument
Dermagne wijst erop dat 75 % van de kosten van supermarkten verbonden is met de inkoop van producten. “We zouden in staat moeten zijn om de prijzen te drukken die de supermarkten aan de fabrikanten betalen. Vooral kleine landen zoals België, met een zwakke onderhandelingspositie, zijn het slachtoffer van de marktmacht die producenten misbruiken om hun marges te verhogen. Dat komt tijdens het Belgische EU-voorzitterschap op de agenda.”
De kwestie baart veel kleinere Europese landen grote zorgen. De ontwikkeling van inkoopgroepen met een Europees geografisch bereik kan een deel van de oplossing vormen en moet worden ondersteund, meent Dermagne.
Maar ook de consument moet beseffen dat hij een zekere macht heeft om druk uit te oefenen. “Met deze studie belichten we duidelijk dat niet-bewerkte levensmiddelen, huismerken en witte producten in België tegen concurrentiële prijzen worden aangeboden en merkproducten niet. Geïnformeerde en actieve consumenten kunnen de concurrentie aanwakkeren”, besluit Dermagne. “Als ze in het vervolg bepaalde producten links laat liggen, zal dat de druk op de producenten verhogen om hun prijs te verlagen.”
