'De voedselprijzen zullen nog stijgen'

Bedreigt de deflatie de Belgische en Nederlandse economie? Professor Paul De Grauwe gooit olie op de golven. En passant geeft hij de grootbanken een veeg uit de pan. ‘De winsten van de banken zijn nooit zo hoog geweest.’

De inflatie in de eurozone is in oktober gedaald tot 2,90 %, berekende het Europese statistiekbureau (Eurostat), terwijl die een maand geleden nog 4,30 % bedroeg. België en Nederland kenden zelfs een negatieve inflatie of deflatie. Het verbaast econoom Paul De Grauwe (London School of Economics) niet. “De negatieve inflatie in ons land en bij onze noorderburen is uitsluitend te wijten aan de zeer sterke daling van de gasprijzen. Op jaarbasis gaan die met 25 % naar beneden. Dit is wel een tijdelijk en geïsoleerd fenomeen. In de andere Europese landen is de gasprijs ook gedaald, maar wij zetten andere elementen van de gasprijs in de index. Daardoor is onze inflatie gevoeliger voor die gasprijzen.

“Vorig jaar in augustus gingen de gasprijzen ineens maal tien. Nu zijn ze als een pudding in elkaar gezakt. Wat opvalt, is dat de daling van de inflatie sneller gaat dan de stijging ervan vorig jaar. Toen voorspelden veel economen dat we in een nieuwe wereld zouden terechtkomen met een permanent hoge inflatie. Zo een plateau aan hoge prijzen is er dus niet gekomen in de eurozone.”

Statbel (het Belgische statistiekbureau) kwam met een inflatie van 0,36 %, Eurostat heeft het over een deflatie. Economen zoals Gert Peersman pleiten dan ook voor een andere berekening van de inflatie in België. Heeft hij gelijk?

“In België hebben we een andere berekeningswijze dan in de rest van Europa, wat de verschillende resultaten verklaart. Welke methode te verkiezen valt, kan ik niet zeggen. Dat probleem heb ik niet onderzocht.”

Is die deflatie slecht nieuws voor de economie?

“Neen. Als alle prijzen dalen, kan de economie slabakken omdat consumenten wachten met hun aankopen omdat ze denken dat de prijzen nog wel verder zullen dalen. Als de consumptie naar beneden gaat, neemt op den duur ook de productie een duik en krijg je een dip in de economie. Vandaag is dat niet het geval omdat enkel de gasprijzen kelderen. De voedingsprijzen, bijvoorbeeld, blijven stijgen.”

Wat verwacht u de komende maanden?

“Ik verwacht dat het inflatiepercentage in België weer positief zal worden wanneer het effect van de gedaalde gasprijzen is uitgewerkt. De inflatie in de voedingssector zal verder zakken, maar die daling zal trager verlopen. (met een kwinkslag) Let wel op: ik weet niet meer dan u. Economen vertellen ook maar verhalen over de toekomst.

“Er woeden nu twee oorlogen, tussen Hamas en Israël en tussen Oekraïne en Rusland. Dat maakt het nog moeilijker om accurate voorspellingen te doen dan in normale tijden. Mochten de Arabische landen zich mengen in het Israëlisch-Palestijns conflict – het is maar een voorbeeld -, zouden de olieprijzen omhoog kunnen schieten en zijn er wereldwijde economische gevolgen.”

Meerdere Belgische banken hebben hun rente vanaf 1 november opgetrokken. Doen zij genoeg? U had in het verleden forse kritiek op hun beleid.

“De Belgische grootbanken zetten kleine stapjes, maar dat is altijd beter dan niks. Het doet me plezier dat dit gebeurt. Ze trekken de rente echter niet op om hun klanten blij te maken, wel omdat ze schrik hebben dat ze vele spaartegoeden zullen verliezen. De banken behalen nog steeds recordwinsten. Die zijn zelfs nog nooit zo hoog geweest. ‘Raak niet aan ons’, roepen ze, ‘want dan zullen er vreselijke dingen gebeuren’. Ze werpen dus een schrikbeeld op van een financiële crisis wanneer ze de spaarrente nog meer zouden optrekken. Dat is een strategie om te beletten dat de overheid hen zou dwingen de spaarrente te laten stijgen.

“Als de grootbanken de spaarders geen hogere rente gunnen, dan zouden ze op zijn minst hun winsten kunnen gebruiken om grotere buffers op te bouwen. Of anders gezegd: ze zouden, zeker in deze onzekere tijden, veel beter hun eigen vermogen vergroten. Want nu vloeien al die megawinsten vooral naar de aandeelhouders.”

Bent u voorstander van een opvolger van de staatsbon?

“Jazeker, al zou ik het format wel wat veranderen. Ik zou de staatsbon een looptijd geven die langer is dan een jaar. Zo een staatsbon zet de banken onder druk, want zij gaan niet uit altruïsme handelen. Begrijp me niet verkeerd: ik heb niks tegen banken die winsten maken – ik blijf een econoom van de liberale strekking -, maar nu is er onvoldoende concurrentie tussen de grootbanken.”

De Europese Centrale Bank (ECB) trok in september voor de tiende keer op rij de rente op. Vorige week deed ze dat niet opnieuw. Heeft ECB-voorzitter Christine Lagarde gelijk?

“Ja, de ECB en Lagarde lijken klaar met hun huiswerk. Ze moet nu gewoon afwachten tot de inflatie overal verder blijft dalen. In de eurozone ging het in oktober om een inflatie van 2,90 %. 2 % is het doel van de ECB, dus we komen in de buurt.

Het spook van de recessie waart ook weer rond. Gelooft u daarin?

“Een recessie is altijd mogelijk. Veel hangt af van de snelheid van de daling van de inflatie. Als die blijft dalen, zal de rente op den duur ook wel weer zakken en zal het risico op een recessie verminderen. Maar centrale bankiers zijn conservatief. We zullen dus nog even geduld moeten uitoefenen voor dit gebeurt. En, zoals gezegd, ik ben geen alwetend toekomstvoorspeller: de twee oorlogen kunnen alles weer op losse schroeven zetten.”