Is er nog een toekomst voor brede internationale samenwerking op handelsgebied? Dat is de vraag die steeds meer landen zich stellen, nadat Washington dit weekend een veroordeling door de Wereldhandelsorganisatie WTO gewoon naast zich neer heeft gelegd. Zonder zelfs maar even met de ogen te knipperen.
Het panel van WTO-rechters is nochtans categoriek: de importtarieven die de VS vier jaar geleden onder voormalig president Donald Trump instelden op de wereldwijde invoer van staal en aluminium, zijn in strijd met de WTO-regels. De VS hadden het recht niet om aan de grenzen een extra heffing van respectievelijk 25 en 10 procent op te leggen.
Het retorische argument dat Trump daarbij tijdens zijn presidentschap steevast aanhaalde – de bescherming van de nationale veiligheid – geldt volgens het WTO-panel niet, omdat de protectionistische maatregel ‘niet in tijd van oorlog of een andere internationale noodsituatie werd genomen’. Dat standpunt trekt voor alle WTO-leden een duidelijke lijn in het zand. Behalve dan voor de VS, die ‘met klem de onjuiste interpretatie en conclusies’ verwerpen en niet van plan zijn de resterende heffingen te schrappen. Al koos het WTO-panel de kant van de vier aanklagers (China, Noorwegen, Zwitserland en Turkije), de macht ontbreekt om Washington in de praktijk tot de orde te roepen. En al zouden de VS beroep aantekenen, dan zou dat niet behandeld kunnen worden omdat de VS het beroepsorgaan van de WTO in 2019 hebben platgelegd.
De gevolgen voor de rest van de wereld zijn immens. Nadat Trump de WTO heeft verlamd, geeft zijn opvolger Joe Biden haar nu de nekslag. Daardoor is de tijd van de grote multilaterale handelsdeals voorbij en lijkt het op handelsgebied straks ‘ieder voor zich’ te worden. Niet het minst voor de VS, waar het economische beleid van Biden steeds meer op het protectionistische ‘America first’-beleid van Trump begint te lijken.
Het ziet ernaar uit dat vooral Europa daarvan de dupe wordt. Niet het minst door de invoering van de omstreden ‘Inflation Reduction Act’, een protectionistische klimaatwet waarmee Biden de eigen bevolking vanaf 1 januari wil aanmoedigen om meer ‘Amerikaans’ te kopen en waarmee hij industriële bedrijven op grote schaal groene subsidies en belastingkortingen wil geven. Die subsidies liggen veel hoger dan wat hun rechtstreekse Europese concurrenten krijgen. Samen met de veel goedkopere energie in de VS dreigt dat tal van grote Europese bedrijven te lokken naar de overkant van de Atlantische Oceaan.
Om te vermijden dat Europa verwordt tot ‘een industriële woestijn’, moet Brussel reageren. De hamvraag is hoe. Een regelrechte subsidie-oorlog met de Amerikanen kan Europa financieel niet aan. En van een handelsoorlog met de VS wordt iedereen armer. De enige uitweg lijkt een trans-Atlantische handelsdeal tussen de EU en de VS, zoals we die in 2015 bijna hadden met het TTIP-akkoord. Al zullen de VS in ruil wellicht eisen dat Europa meer afstand neemt van China, zowel economisch als op het vlak van veiligheid.
