De bijdragen van werknemers en werkgevers dekken nog ruim de helft van de sociale zekerheid. ‘Dit is niet houdbaar.’
In 2021 kostte de Belgische sociale zekerheid in totaal 117,2 miljard euro aan onder meer pensioenen, werkloosheidsuitkeringen en geneeskundige verzorging, blijkt uit de nieuwe doorlichting van de jaarrekening door het Rekenhof.
Daar staan 117,8 miljard euro inkomsten tegenover. Die bestaan nog maar voor 65,5 miljard euro uit de sociale bijdragen door werknemers en werkgevers. De rest van de factuur wordt grotendeels betaald uit de algemene begroting (27 miljard) en de zogenaamde alternatieve financiering via de btw en accijnzen (19,7 miljard).
Omgerekend is dus nog 55 % van de inkomsten gedekt door sociale bijdragen, historisch gezien de hoeksteen van de sociale zekerheid. De overheid past al decennia bij, maar dat deel wordt steeds groter. In 1970 droegen de sociale bijdragen nog 80 % van de inkomsten, begin deze eeuw 70 %, in 2019 was het 61 % en vorig jaar zakte het aandeel dus verder terug naar 55 %.
Via de btw
De tijdelijke werkloosheid door de coronacrisis veroorzaakte in 2020 en 2021 mee een dip in de sociale bijdragen, maar voor de federale oppositiepartij N-VA bewijzen die cijfers vooral dat de sociale zekerheid kampt met een groot onevenwicht tussen kosten en inkomsten, een scheeftrekking die de regering-De Croo niet aanpakt, of volgens de partij zelfs verergert. ‘Met een drievoudige verhoging van de werkloosheidsuitkeringen en het verhogen van het leefloon met meer dan 10 %, maakte de regering-De Croo het verschil tussen werken en niet-werken alleen maar kleiner, én jaagt ze de sociale zekerheid nodeloos op kosten’, meent Kamerlid Björn Anseeuw. ‘De enige manier om onze sociale zekerheid overeind te houden, is door meer mensen aan de slag te krijgen én te houden.’
Die conclusie is op haar beurt te kort door de bocht, meent professor Wim Van Lancker (KU Leuven). ‘Een extra job levert niet noodzakelijk veel op als er amper sociale bijdragen op betaald worden. De wildgroei aan cafetariaplannen, jobbonussen of andere loonlastenverlagingen heeft net tot gevolg dat deze minder de sociale zekerheid financieren.’ Van Lancker wijst ook op de ‘ironie’ dat een deel van de factuur dan maar via btw-inkomsten wordt gelicht. ‘De btw is een proportionele belasting die lagere inkomens meer voelen.’
Ook Van Lancker erkent dat de huidige, sluipende onderfinanciering van de sociale zekerheid uit haar klassieke financieringsbronnen ‘onhoudbaar’ is. ‘Er moet dringend een debat komen over hoe we onze sociale zekerheid betaalbaar willen houden.’
Bij de start van de regering-De Croo werd beslist om de tekorten in de sociale zekerheid ‘voor onbepaalde duur’ te verlengen. Maar dat kan bij een volgende regering veranderen. Zo werd er onder de regering-Michel gewerkt met ‘responsabiliseringscriteria’ die moesten zijn vervuld vooraleer er geld werd bijgepast.
