Het is al meermaals geschreven: voor een land als België betekenen de hoge gas- en grondstofprijzen een collectieve verarming. We hebben – op wat nauwelijks ontginbaar schaliegas in de Kempen na – geen van die grondstoffen in eigen bodem. Als de prijzen, zoals nu gebeurt, door het dak gaan, dan is België veel meer geld kwijt aan zijn import. We verschuiven dan binnenlandse koopkracht naar Rusland, Noorwegen, Qatar of Saudi-Arabië. Dat betekent meteen dat de handelsbalans – het verschil tussen export en import – in het rood komt te staan, zoals in vorige periodes met hoge grondstofprijzen, in 2008, bijvoorbeeld, of meerdere keren in de periode 2010-2014.
Maar dat lijkt nu voorlopig niet het geval. Volgens het recentste maandcijfer van de Nationale Bank (november 2021) vertoonde de handelsbalans een overschot van 1,2 miljard euro. Er zijn meerdere verklaringen voor dat onverwachte overschot. Geert Langenus, macro-econoom bij de Nationale Bank, noemt als eerste reden de coronavaccins van Pfizer die in Puurs van de band rollen. De dagelijkse productie van miljoenen vaccins geeft de uitvoer een stevige boost. En er is nog een andere meevaller tegenover vorige jaren: geen enkele kerncentrale ligt stil vanwege een defect of onderhoud. In Frankrijk is dat wel het geval. Daardoor exporteerde België een recordhoeveelheid elektriciteit. Volgens netwerkbeheerder Elia ging het om 6,6 terawattuur in 2021. Wat dat precies opbrengt voor de handelsbalans, is moeilijk te achterhalen. Om toch een idee te geven: stel dat die elektriciteit voor netto 70 euro per megawattuur werd verkocht, dan leverde de export van elektriciteit vorig jaar 460 miljoen euro op.
Er zit wel een addertje onder het gras, en dat is de invoer van aardgas. De gasprijs is al maanden extreem hoog. Toch betekent dat niet dat België al dat gas aan die recordprijzen moet invoeren. De gasleveranciers hebben vaak langetermijncontracten met de buitenlandse leveranciers. Ze betalen dus het aardgas tegen de nog lage prijs van het moment dat ze het contract afsloten. Slechts een beperkt deel van het gas dat we invoeren, wordt al tegen de huidige torenhoge prijs ingevoerd. Dat aandeel zal helaas wel groter worden. Naarmate langetermijncontracten met de buitenlandse leveranciers aflopen, moeten die vervangen worden door nieuwe, dure contracten. Waardoor België alsnog veel meer moet betalen voor zijn gasimport.
Langenus waarschuwt daarom: ‘We zien nog niet het volledige effect van de gestegen gasprijzen in de handelsbalans. Dat negatieve effect zal steeds meer toenemen.’
Tot slot: hoe erg is het als België opnieuw een tekort op de handelsbalans heeft? Als dat maar enkele maanden duurt, valt het wel mee. Als het blijft duren en de tekorten op de handelsbalans worden groot, hebben we wel een probleem. Het land leeft dan als het ware boven zijn stand. Buitenlandse financiering is nodig om die tekorten te financieren. En die financiering kan al eens opdrogen, met alle miserie van dien. Vraag dat maar aan landen als Turkije, Argentinië of Spanje, die allemaal al een of meerdere keren door een pijnlijke betalingsbalanscrisis gingen.
