De Zuid-Koreanen hebben povere perspectieven: je keihard uitsloven voor nagenoeg niets. Die grote ongelijkheid inspireerde de film Parasite.
Geruisloze airco, glanzende wolkenkrabbers, huidcrèmes met bijenhars en slakkenslijm: Zuid-Korea en zijn luxueuze consumptiecultuur beloven een unieke sensatie. Die sensaties exporteert het land wereldwijd ook op de beats van K-popmuziek (denk: Psy met zijn nummer Gangnam Style).
Maar onder aan de sociale ladder ruikt en voelt Zuid-Korea anders: naar zweterige kamers waar alleen een goedkope kant-en-klare hap te eten is. Zo ook in het ondergrondse flatje van Song Sung-geun (82), een gepensioneerde man zonder pensioenuitkering. ‘Het is hier continu donker en vochtig’, zei hij tegen de Japanse krant Asahi Shimbun over zijn flat van 30 vierkante meter. ‘Ik woon hier al dertig jaar zonder bad, maar ik kan me niets beters veroorloven.’
Ontslag over nootjes
Oscarwinnaar Parasite, over de levens van een schatrijk en een armoedig Zuid-Koreaans gezin, raakt dus een gevoelige snaar. Regisseur Bong Joon-ho rekent af met de hoop dat sociale promotie mogelijk is. Volgens hem zou een arm gezin 564 jaar moeten sparen om een huis te kopen zoals dat van zijn rijke filmpersonages.
Waar komt de malaise vandaan? In de jaren tachtig begon Zuid-Korea in een razend tempo te groeien en kon het zijn communistische noordelijke buur overtreffen op het vlak van welvaart. Maar een welvaartsstaat werd nooit uitgebouwd. De kosten voor onderwijs (met privélessen tot 22 uur als verplichting in de lagere school) en gezondheidszorg zijn torenhoog. Een basispensioen bestaat er niet.
Al die tijd bleef de macht bij de chaebol: schatrijke families die hele industrietakken bezitten. De elites achter merken als Hyundai en Samsung zijn politiek onaantastbare royalty. Dankzij hun connecties kunnen ze meer economische transparantie of belastingen zo goed als uitsluiten. Met hun onbeperkte vermogen drijven ze ook de prijzen van huisvesting op.
De privileges van welgesteld Zuid-Korea kwamen pijnlijk bloot te liggen in 2014. Toen bleek dat Cho Hyun-ah, dochter uit een steenrijke familie, in een woede-uitbarsting een vliegtuig liet terugkeren naar de gate. De steward had haar nootjes in een ongeopend pakje aangeboden in plaats van op een schoteltje. Hij had haar ook niet gevraagd of ze nootjes wenste. Cho moest en zou de man op staande voet ontslaan.
Sinds 2015 is de jeugdwerkloosheid blijven stijgen. De peperdure bijlessen en de hypercompetitieve staatsexamens garanderen dus steeds minder toekomst en geluk. Wat bij ons millennial heet, heet in Zuid-Korea generatie ‘sampo’: jongeren die alles opofferen en keihard werken, alleen om niet ‘achteruit’ te gaan. ‘Staatsexamens doen tot je 33ste is soms de enige optie’, zegt een jongere in The Korea Herald.
Plastische chirurgie
Hiërarchie is overal: rijk staat boven arm, oud boven jong en man boven vrouw. Werkgevers heersen volgens fotojournaliste Kim Ri-oh op een feodale manier over hun personeel. ‘Weekendwerk en shifts tot 11 uur lang waren de norm.’ Toen Kim na twee jaar ontdekte dat een mannelijke nieuwkomer veel meer betaald kreeg dan zij, werd ze suïcidaal. ‘Ik verloor alles wat me gelukkig maakte uit het oog. Ik deed alles “juist”: afstuderen, universiteit volgen, een stabiele job zoeken. Het was mijn leven, maar waar was ikzelf?’
President Moon Jae-in beloofde de macht van de chaebol in te perken en de lagere inkomens op te krikken. Voorlopig bereikte hij weinig. Wel toonde zijn verkiezing dat zelfs de gehoorzame, hardwerkende Koreanen ongemak voelen bij zoveel ongelijkheid en de genadeloze prestatiemaatschappij.
Die prestatiedruk kruipt in het Zuid-Koreaanse lijf en steekt daar als een splinter. Hoeveel vooruitgang maak je nog als plastische chirurgie bijna een must is? Hoe trots kun je zijn op het vierde hoogste zelfmoordcijfer wereldwijd (26 zelfmoorden per 100.000 inwoners tegenover 20 in België, red.)?
Bij generatie ‘sampo’ kruipt de ongelijkheid zelfs in de baarmoeder: jongeren stellen trouwen en kinderen krijgen massaal uit. Daardoor heeft Zuid-Korea amper 0,98 geboorten per vrouw, tegenover 1,7 in België.
Hoe erg is het?
Met de Gini-index (tussen nul en honderd) kun je de inkomensongelijkheid tussen landen vergelijken. De Scandinavische landen hebben een Gini rond 25, Zuid-Afrika een van 62 (bron: CIA World Factbook). Zuid-Korea heeft een Gini van 35,9. Dat lijkt niet zo erg, maar het rijke Zuid-Korea is daarmee ongelijker dan India.
In de Oeso, de club van geïndustrialiseerde landen, gaf in 2015 geen enkel land minder uit aan sociale dienstverlening dan Zuid-Korea. Het sociaal vangnet is er minimaal.
Zuid-Koreanen hebben ook flinke schulden: tot 185 procent van hun inkomen (cijfers 2019). Dat is meer dan Ierland (148,00 %), Portugal (131,00 %) en de VS (108,00 %).
