Om de hoge belastingdruk op arbeid wat te temperen, hebben de opeenvolgende regeringen een kluwen van fiscale kortingen, voordeelregimes en ontsnappingsroutes ­bedacht. In deze reeks ontwart ‘De Standaard’ een fiscaal kluwen dat efficiënt noch rechtvaardig is.

Auto’s, laptops, iPads, fietsen, extra vakantiedagen, verzekeringen … het loon neemt almaar meer vermommingen aan om te ontsnappen aan de hoge belastingen op arbeid.
Wie uit de boot valt voor een van de talrijke uitzonderings­regimes om de ­zware belastingfactuur te ­milderen, kan nog altijd terugvallen op een van de vele vermommingen van loon.
De alom geviseerde salaris­wagen blijft het bekendste voorbeeld van loon dat in een ­ander kleedje werd gestopt om op die manier minder belastingen en/of sociale bijdragen te betalen.

Omdat zo’n voordeel van alle aard niet als klassiek loon wordt beschouwd, moet er niet de volle pot aan socialezekerheidsbijdragen op betaald worden. Daarnaast wordt de waarde van het voordeel fiscaal lager geraamd dan wat het werkelijk waard is, wat automatisch leidt tot een lager bedrag aan belastingen.

Volgens de cijfers van de Hoge Raad van Financiën genoten in 2017 – de meest recente cijfers – bijna 996.000 belastingplichtigen zo’n voordeel van alle aard. Het gaat daarbij niet alleen om ­salariswagens, maar evengoed om de bedrijfsleider die gratis woont in het huis van zijn vennootschap.

In totaal werd in 2017 ter ­waarde van 2,9 miljard euro aan voordelen van alle aard ­uitgekeerd. Een werknemer krijgt op die manier gemiddeld 1.268 euro uitgekeerd, maar de bedragen lopen erg uiteen. De grootste groep – ruim 177.000 werknemers – kon rekenen op een voordeel van alle aard met een waarde van 1.410 euro. Maar bij veertien werknemers bedroeg het voordeel bijna 2 miljoen euro in 2017.

Die 2,9 miljard euro is nog een onderschatting, want daarin zitten nog niet eens de sociale voordelen zoals maaltijd- of eco­cheques, die gratis toegekend worden.

Iedereen zijn cafetariaplan

Het hele systeem werd nog verder verfijnd met de zogenaamde cafetariaplannen. Daarbij krijgen werknemers de mogelijkheid om een deel van hun brutoloon – zoals de eindejaarspremie – om te zetten in andere, minder belaste voordelen. Het scala aan voor­delen gaat breed, van extra vakantiedagen, extra verzekeringen of kinderbijslag tot een laptop, sportabonnement of salaris­wagen. Dat systeem is de voorbije jaren exponentieel gegroeid.

‘In drie jaar tijd is bij ons het aantal bedrijven dat zo’n plan aanbiedt, verviervoudigd’, zegt Klaas Olbrechts van HR-dienstenbedrijf Attentia. ‘Die bedrijven zitten in alle sectoren.’ Het aantal werknemers dat gebruikmaakt van een cafetariaplan ontworpen door Attentia, ­verdrievoudigde tot zo’n 30.000. Daarvan is 65,00 % nog altijd bediende, maar het aantal arbeiders dat ook zo’n plan aangeboden krijgt, neemt gestaag toe.

‘Aan die groei komt nog lang geen einde als ik het aantal bedrijven zie dat op de kar wil springen’, zegt Olbrechts. Bij Attentia waren het tot nu vooral de grote bedrijven – vanaf duizend werknemers – die zulke plannen aanboden.

Maar ook steeds meer ­kleinere bedrijven komen in de verleiding. ‘In dat segment zat vorig jaar de sterkste groei’, zegt Sara Flipkens van HR-dienstverlener SD Worx. ‘Meer en meer werkgevers hebben amper marge om werknemers boven op hun huidige brutoloon iets extra’s te bieden, en dat geldt ­zeker voor de kleinere werk­gevers. Dan biedt zo’n cafetariaplan een mooi alternatief. De werkgever kan zijn werknemer meer bieden voor hetzelfde geld. Die keuzevrijheid wordt steeds vaker een ­wapen voor de werk­gevers in de war for talent.’

SD Worx zag in twee jaar het aantal werknemers met flexibele verloning verdubbelen. Gedetailleerde cijfers voor 2019 zijn er nog niet, maar in 2018 beschikten werknemers over een keuzebudget van gemiddeld 6.000 euro. De meest gekozen voordelen waren toen ­extra vakantiedagen, pensioensparen en een auto.

Nergens vermeld

Maar de eenvoudigste manier om loon te maskeren, is door het te bestempelen als een terugbetaling van kosten. Heel wat werkgevers bieden hun werk­nemers tot meerdere honderden euro per maand aan forfaitaire kosten ‘eigen aan de werkgever’.

Het is logisch dat die forfaitaire terugbetaling van kosten belastingvrij is als die in de lijn ligt met de werkelijk gemaakte kosten. Maar de Hoge Raad van Financiën wijst op het risico dat het om verdoken loon gaat. Werkgever noch werknemer moet bewijzen dat die kosten effectief werden gemaakt. De fiscus tast ­bovendien in het duister over hoeveel daarvan gebruik wordt gemaakt. Het zo uitgekeerde bedrag moet nergens op een fiche of in een aangifte vermeld worden.

Er worden nergens meer ­rulings met de fiscus over afgesloten dan over de ‘kosten eigen aan de werkgever’. Dat wijst op zenuwachtigheid, maar ook gretigheid bij werkgevers om zo ruim mogelijke forfaitaire onkostenvergoedingen te geven.

VANSCHOUBROEK, C., ABBELOOS, J-F. Miljoen Belgen ontvangt 3 miljard aan gemaskeerd loon. De Standaard, 11 februari 2020, 10.

Lees ook Creatief of sportief? De Fiscus beloont en De koterijen van de fiscus