Voor het betaalbaar houden van de vergrijzing rekent de overheid op een sterke groei van de productiviteit. Dat die groei achterwege blijft, zadelt ons op met een groot probleem.
Door de verouderende bevolking blijven de kosten van de pensioenen en de gezondheidszorg jaar na jaar stijgen. Volgens de Vergrijzingscommissie, die jaarlijks een inschatting van de evolutie van de vergrijzingskosten maakt, zal ons land tegen 2047 29,10 % van het bruto binnenlands product (bbp) besteden aan sociale uitgaven. Dat is een meeruitgave van 3,6 procentpunten, wat in geld van vandaag staat voor 17 miljard euro.
17 miljard euro is een gigantisch bedrag. Het is meer dan al het geld dat de federale overheid besteedt aan het uitbetalen van de werkloosheids- en ziekte-uitkeringen. En dan is het bedrag allicht nog een onderschatting, want de Vergrijzingscommissie gaat voor de evolutie van de uitgaven uit van vrij optimistische parameters.
Vooral op de optimistische inschatting van de groei van de productiviteit krijgt de Vergrijzingscommissie kritiek. Hoe productiever een economie, hoe meer toegevoegde waarde die per werknemer kan produceren. De experts gaan ervan uit dat onze economie tot 2024 jaarlijks 0,60 % productiever wordt en nadien jaarlijks 1,20 à 1,50 %. De productiviteitsgroei bleef sinds 2000 evenwel beperkt tot gemiddeld 0,80 % per jaar en stagneerde de voorbije jaren zelfs.
Die stagnatie doet zich in de meeste landen voor (zie grafiek). Na de Tweede Wereldoorlog werd het Westen in sneltempo productiever. In de jaren 70 groeide de productiviteit met gemiddeld 4,30 % per jaar, maar die groei is de jongste jaren helemaal stilgevallen. Dat is onder meer een gevolg van de overgang van een economie waar het zwaartepunt in de industrie lag naar een diensteneconomie.
Voor de betaalbaarheid van de vergrijzing heeft dat grote gevolgen. Als de groei van de productiviteit beperkt blijft tot 1,00 %, dan dreigt de vergrijzingsfactuur meer dan de helft hoger uit te vallen. Dan kost de vergrijzing in geld van vandaag niet 17 miljard maar meer dan 25 miljard euro. Voor ons land, waar de begroting nu al ontspoord is, lijkt dat onbetaalbaar.
De Nationale Raad voor de Productiviteit roept de politici en de sociale partners op zich bewust te zijn van de uitdaging waarvoor we staan. ‘Productiviteitsgroei is een noodzakelijke voorwaarde voor het behoud van een toereikende levensstandaard’, zegt voorzitter Luc Denayer.
Wonderoplossingen zijn er volgens Denayer niet. ‘Het komt aan op een totaalaanpak: er moet iets gebeuren aan ons economisch klimaat, aan onze regulering en aan het onderwijs. Bedrijven moeten beseffen dat scholing van hun personeel ontzettend belangrijk is en ze moeten nieuwe technologie omarmen. Zonder die mix van maatregelen komen we er niet.’
De Nationale Raad voor de Productiviteit werd door de regering-Michel in het leven geroepen op vraag van de Europese Commissie, die zich zorgen maakt over de slabakkende productiviteit. De Raad zal elk jaar een rapport opstellen waarin hij de evolutie opvolgt.
