Het belang van de handel in de totale Belgische economie is in de voorbije tien jaar met ruim 7,00 % gedaald. Onder meer door het succes van buitenlandse onlinewinkels. Maar ook omdat de groei van de private consumptie van de Belgen erg laag ligt.
De handelssector is traditioneel een van de belangrijkste pijlers van de Belgische economie, goed voor een aandeel van 11,00 % in de totale toegevoegde waarde van alle privébedrijven in ons land. Maar die sterke positie is in verval. Als het aandeel van de handel in onze economie in het jaar 2008 op 100 stond, was dat in 2018 teruggevallen tot 92,36. Of een achteruitgang met ruim 7,00 %. Dat blijkt uit berekeningen van de handelsfederatie Comeos.
Een vergelijking met de buurlanden (en het gemiddelde van de 19 landen van de eurozone) leert dat België de slechtste leerling van de klas is. In de eurozone zit de handel nu, na de financieel-economische crisis van 2008-2009, terug op het peil van voor die crisis. De handel in Frankrijk doet het iets beter, die in Duitsland iets slechter. In Nederland is het belang van de handel voor de totale economie met bijna 6,00 % toegenomen.
Voldoende reden voor Dominique Michel, de topman van Comeos, om aan de alarmbel te trekken. ‘Dit is niet alleen slecht nieuws voor de winkelketens en handelaars. Als de handel even goed was blijven presteren als de rest van de economie, lag ons bruto binnenlands product (bbp) vandaag 2,00 %, of 9 miljard euro, hoger. Vergelijk dat met Nederland, waar de florerende handel voor 13,5 miljard extra heeft gezorgd.’
Michel heeft nog zorgwekkende cijfers in petto: ‘De gemiddelde winstmarge van de winkelketens is gezakt van 3,00 % in 2008 naar amper 1,10 % in 2018. Op een winkelkar waarvoor de consument 100 euro betaalt, maakt het warenhuis dus 1,1 euro winst. De eerste aanwijzingen voor 2019 zijn nog slechter. Dat kan niet blijven duren of bedrijven en jobs komen in de problemen.’
Comeos wees eerder al op de toename van grensaankopen door de Belgen, in Nederland en Frankrijk vooral. En er is de aantrekkingskracht van buitenlandse onlinewinkelketens, zoals Zalando, Bol.com en Coolblue. ‘Het is geen toeval dat de Nederlandse handel het goed doet. Kijk naar hun sterke online positie.’
Minder consumptie
Maar er is ook sprake van een veranderd consumentengedrag. Vooral in de voedingsmarkt is dat merkbaar, zegt Dominique Michel. ‘Jarenlang gingen de aankopen voor voeding omhoog, maar sinds 2015-2016 is dat niet meer het geval. Terwijl de bevolking wel blijft stijgen. Er is dus per capita een vermindering merkbaar van de voedingsaankopen in de winkels. Door de grensaankopen, maar ook door de komst van nieuwe spelers die maaltijden aan huis bezorgen, zoals Deliveroo.’
Niet alleen de voedingsaankopen in de winkels staan onder druk. Uit een studie door de Nationale Bank van België, uit juni van dit jaar, blijkt dat het fenomeen al langer bezig is. Data van de NBB tonen aan dat het groeiritme van de private consumptie van de Belgen al sinds 1995 achterop hinkt tegenover de totale groei van de Belgische economie. De private consumptie is tussen 1995 en 2018 met 36,00 % toegenomen, maar het globale bbp steeg in diezelfde periode met 50,00 %.
Een vergelijking van de evolutie van de consumptie door de Belgen met die van de buren (in Duitsland, Frankrijk en Nederland) levert opmerkelijke verschillen op. Zo zakte bijvoorbeeld de consumptie in Nederland in de crisisjaren 2008-2013 helemaal in elkaar (-0,50 %), terwijl die in ons land op een groeiritme van +1,00 % bleef hangen. Met dank aan het Belgische systeem van loonindexering. Maar sinds 2014 hebben de Nederlanders hun consumptie wel weer flink opgetrokken (+1,50 % groei per jaar), terwijl dat in ons land niet is gebeurd.
