We sparen minder, consumeren meer en stoppen ons geld volop in vastgoed. De offensieve politiek van de Europese Centrale Bank (ECB) heeft ook impact op onze omgang met geld. Wat zijn de risico’s als dat beleid wordt bijgestuurd?
Gaat de ‘bazooka’ op stal of niet? Dat is de centrale vraag van de ECB-vergadering van donderdag. Peter Praet, de Belgische hoofdeconoom, liet vorige week uitschijnen dat de aanpak van de Europese Centrale Bank zal worden herbekeken.
Momenteel koopt die nog maandelijks voor 30 miljard euro aan staatspapier op, het krachtige wapen om geld goedkoop beschikbaar te maken binnen de eurozone. De verwachting is dat die steun geleidelijk aan wordt afgebouwd tegen eind dit jaar of begin volgend jaar. Het zou het einde zijn van een onorthodox en erg offensief beleid.
Werkgeversfederatie VBO heeft de balans opgemaakt van die ECB-politiek. Die blijkt positief. Belgische bedrijven kregen meer zuurstof omdat investeren gemakkelijker werd. Bovendien daalde de waarde van de euro, wat de export een boost gaf. De Belgische uitvoer nam tussen 2014 en 2016 met 6,70 % toe.
Maar ook gezinnen komen er volgens de VBO-evaluatie niet per se slechter uit. De Belg, traditioneel een trouwe spaarder, zag wel de opbrengsten van zijn spaarboekje verschrompelen. Maar in plaats daarvan ging hij meer consumeren en investeerde hij in vastgoed, gaande van een verbouwing tot een tweede verblijf aan de kust. De spaarquote, het deel van het inkomen dat opzij wordt gezet, daalde van 18,00 % in 2010 naar 11,50 % vorig jaar.
Die evolutie houdt ook risico’s in. De woningmarkt toont nog geen oververhitting, analyseert het VBO. Maar het is wel zo dat de Belg zich steeds meer in de schulden steekt. De hypothecaire schuldgraad bevindt zich nu op 65,00 % van het BBI, het niveau van 2007 toen de financiële crisis op uitbarsten stond.
“Dit moeten we goed opvolgen”, zegt Edward Roosens, hoofdeconoom bij VBO. “De dreiging is wel een stuk minder groot dan destijds vanwege de lage rente. Zeker omdat in België leningen heel vaak een vaste rentevoet hebben, zullen er niet snel betaalproblemen ontstaan.” Als de ECB haar ‘bazooka’ weer opbergt, zal de rente weer stijgen. “Dan is er iets meer voorzichtigheid geboden.”
Koen De Leus, hoofdeconoom bij BNP Paribas Fortis, beaamt: “Qua schuldgraad zaten we vroeger bij de betere Europese landen, nu zijn we afgezakt tot het gemiddelde.” In andere Europese landen stopte de burger minder geld in vastgoed. “Onze economie heeft minder afgezien, waardoor mensen sneller het vertrouwen hadden om meteen te investeren. Van echte excessen is nog geen sprake, maar het is wel een aandachtspunt.”
Stabiliteit
Het grootste voordeel voor de burger van het ECB-beleid is de geboden stabiliteit na jaren van malaise. “Wat veel mensen vergeten is van hoever we kwamen”, zegt Roosens. “We beleefden de grootste financiële crisis sinds de jaren 30, gevolgd door de eurocrisis. In 2014 voorspelden velen, onder wie ook de Nationale Bank, een langdurige economische stagnatie. Nu heeft niemand het daar nog over. We gaan weer vooruit, er komen opnieuw jobs bij.”
Toch is voor econoom Peter De Keyzer (Growth Inc.) het moment gekomen om het ECB-beleid weer te normaliseren. “De euro bestáát nog, dat is de voornaamste verdienste”, zegt hij. “Maar intussen overleven bedrijven die eigenlijk niet levensvatbaar zijn en leunen bepaalde landen achterover, terwijl ze eigenlijk moeten hervormen.”
Het VBO pleit voor een heel geleidelijke overgang. Wat als de nieuwe Italiaanse regering een nieuwe eurocrisis veroorzaakt? Wat als de Amerikaanse president Donald Trump effectief een handelsoorlog start met de EU? Het herstel is te fragiel om het onszelf moeilijk te maken.
Voor De Keyzer is langer wachten echter geen optie. “Er zijn altijd wel redenen te vinden om te wachten”, zegt hij. De Leus gaat akkoord: “Het is nu echt tijd om hiervan af te stappen. We moeten nog marge hebben als het weer crisis wordt.”
