Een resem factoren, van klimaatverandering tot zelfs de tropische vrucht doerian, jaagt de koffieprijs naar ongeziene hoogten. Dat zult u als consument ook voelen .
De Essentie
- Waarover gaat het?
De koffieprijs bereikt ongekende hoogten, zeker die van de soort robusta, die goed is voor circa 44 % van de wereldmarkt. - Hoe komt dat?
Er zijn veel oorzaken. Naast klimaatverandering gaat het onder meer om speculatie, het overschakelen van boeren in robustaland Vietnam op andere teelten en EU-regelgeving. - Wat zijn de gevolgen?
De koffieprijzen stijgen ook voor de eindklanten, maar de hele sector staat voor uitdagingen. Deevolutie is zelfs voelbaar in de belangrijke koffiehaven van Antwerpen, waar de stocks op een erg laag peil staan.
Koffieprijs bereikt ongekende hoogten
Coffea . Dat is de wetenschappelijke,Latijnse benaming voor de plant die een van de populairste dranken ter wereld oplevert. Koffie moet volgens de meeste ranglijsten alleen water laten voorgaan. Van de ruim 120 soorten van de plant zijn arabica (goed voor zo’n 56 % van de wereldproductie van koffie) en robusta (44 %), elk met hun variëteiten, veruit de populairste.
Maar de liefhebbers van het ‘zwarte goud’, zoals het oppeppende drankje ook weleens genoemd wordt wegens zijn economisch belang, worden geconfronteerd met uit de pan rijzende prijzen. Vooral dit jaar lijkt er voor koffie, net als voor onder meer cacao, geen maat te staan op de grond-stoffenmarkt. Vorige vrijdag bereikten de futures (koop- of verkoopcontracten tegen een vooraf bepaalde prijs met levering op een latere datum) voor robusta voor september een recordprijs. Op de ICE-beurs (Intercontinental Exchange) in Londen werd 5.128 dollar voor een ton betaald. Gisteren ging de prijs even richting 5.300 dollar, om daarna weer te zakken. ‘En dat zijn basisprijzen’, verduidelijkt Michel Germanès, de CEO van de Antwerpse koffietrader Efico, een dochter van het havenbedrijf Noord Natie. ‘Als een teler in Vietnam beslist te verkopen tegen 6.000 of 6.500 dollar, dan kan hij dat.’
Bovendien levert een ton groene koffiebonen, waarin op de markt gehandeld wordt, geen ton koffie op. Door het branden treedt gewichtsverlies op.
Ook de prijs van arabica staat na een jojobeweging de jongste maanden op een hoog peil op dezelfde ICE-beurs, maar dan in New York. De prijs bedraagt ongeveer 2,50 dollar voor een pond (0,45 kilo) of omgerekend 5.511 dollar per ton. Dat is het hoogste niveau in ongeveer drie jaar. Het record van 1977 (bijna 3,40 dollar per pond) is nog niet in zicht.
Screenshot
Cardiogram
Vooral de evolutie van robusta – traditioneel goedkopere koffie, omdat de soort makkelijker te telen is en meer opbrengt per plant – en de volatiliteit op de markt verbazen specialisten. ‘De grafieken zijn heel grillig. Ze lijken eerder een cardiogram dan een zacht golvende lijn’, zegt Kenneth Budts, de commercieel manager van Molenbergnatie, een specialist in de opslag van koffie in de Antwerpse haven. Budts, al 30 jaar in het vak, heeft het over een stijging van de robustaprijs van circa 1.800 euro per ton naar 4.800 euro in amper twee jaar. Germanès spreekt over ‘het meest waanzinnige verhaal in mijn carrière van 43 jaar’. De man geldt als een van de grootste koffie-experts van ons land. Volgens hem is het de eerste keer dat robusta de prijzen van arabica mee naar omhoogtrekt. Dat komt door het tekort aan robusta. Dat is het gevolg van de combinatie van een hogere vraag het voorbije anderhalf jaar en een gedaalde productie in Vietnam, de grootste robustaproducent ter wereld, en in Indonesië, door droogte. Nooit eerder benaderde de prijs van robusta zo dicht die van de goedkoopste arabicavarianten.
Speculatie
Maar er is meer aan de hand. Experts wijzen op een cocktail van elementen die aan de basis ligt van de prijsstijgingen.‘De hoge pieken in het verleden waren vooral te wijten aan natuurrampen, zoals vorst in Brazilië’, zegt Germanès. Hij wijst ook op de speculatie door hefboomfondsen en andere partijen die al langer een rol speelt op de markt.
Germanès en Budts hebben de indruk dat die speculatie toegenomen is. De Efico- topman ziet de jongste tijd geregeld ongewoon grote bulktransacties op de ICE- beurs in New York. ‘Je merkt duidelijk dat mensen aan het speculeren zijn’, zegt Budts. ‘De minste berichten over bijvoorbeeld te veel of te weinig regen leiden tot paniekreacties.’ Volgens Petty De Sloovere, de secretaris-generaal van het Koninklijk Verbond van Koffiebranders, is koffie na petroleum de grondstof waarop het meest gespeculeerd wordt.
Kathleen Claes, de CEO van de branderij The Java Coffee Company uit Rotselaar, wijst op het versterkende effect van sociale media. Volgens haar leidde een bericht op socialemedia over vorst in Brazilië, ’s werelds belangrijkste koffieproducent, twee weken geleden tot een prijsstijging van7 % in één dag. Toen bleek dat er weinig tot niets aan de hand was, zakte de koers snel.
Een ander element is dat een aantal boeren in Vietnam na enkele jaren met tegenvallende oogsten overschakelden op andere teelten zoals rubber en doerian, een tropische vrucht met de doordringende geur van rotte eieren maar naar verluidt een lekkere smaak. ‘In China is de vraag naar die delicatesse heel groot’, zegt Claes. ‘Doerian brengt driemaal meer op dan koffie.’
Ontbossing
Tegelijk is de koffieconsumptie in China gestegen, wat eveneens een prijsaanjager is. Na een forse groei in 2023 telt China het grootste aantal koffiehuizen ter wereld, zo’n 50.000, zelfs meer dan de Verenigde Staten. Het traditioneel thee drinkende land produceert intussen ook zelf koffie, zij het op zeer bescheiden schaal.
Budts haalt nog een andere belangrijke factor aan: de EU Deforestation Regulation. Die regels gaan eind dit jaar in en willen de invoer van koffie, cacao en andere producten uit regio’s die recent ontbost werden of bijdroegen tot ontbossing aan banden leggen. Dat veroorzaakt extra zenuwachtigheid op de markt. ‘Het speelt zwaar mee in de prijsvorming. Wie niet over de nodige certificaten beschikt, zal geen koffie meer kunnen verkopen in de EU’, zegt hij. De Sloovere houdt zelfs rekening met de mogelijkheid dat bepaalde landen de EU helemaal links zullen laten liggen.
Houthi-rebellen
Boven op de hoge marktprijzen wordt de sector ook geconfronteerd met oplopende onkosten, onder meer voor energie om koffie te branden, maar ook voor transport. Dat geldt zeker voor de belangrijke productielanden in Azië, die exporteren via de Rode Zee, die onveilig is sinds de Houthi-rebellen er geregeld aanvallen uitvoeren. De scheepvaart kampte sowieso al met problemen die ontstonden door de coronacrisis. De Sloovere heeft het over containerprijzen die maal tien gingen voor koffie. ‘Bij een kilo robusta van destijds 2 euro kwamen slechts 5 cent transportkosten. Dat is gestegen naar 50 cent per kilo.’
De evolutie in de sector heeft tal van gevolgen. In eerste instantie natuurlijprijsstijgingen voor wie thuis of op verplaatsing een bakje troost wil nuttigen. Al lijkt dat voorlopig nog mee te vallen. Delhaize spreekt voor dit jaar van eenbeperkte prijsstijging van 1,60 % voor warme dranken. Dat is inclusief thee en cacao. Colruyt heeft het voor de eerste zeven maanden van het jaar over een toename die ‘goed meevalt’, zonder cijfers te noemen. ‘De stijgingen zijn zeker niet in elk segment even groot’, zegt woordvoerster PattiVerdoodt. ‘Gemalen koffie neemt het meest in prijs toe.’
The Java Coffee Company trok de prijzen al op voor professionele klanten. Ook voor consumenten zal dat gebeuren. Het gaat bijvoorbeeld om 20 of 80 cent per kilo. ‘Als de tarieven de komende maanden zo hoog blijven, kan het zijn dat we in het begin van 2025 een nieuwe stijging moeten doorvoeren’, zegt Claes. Ook Laurens Van Hoorebeke, de CEO van de koffiebranderij ROM uit Boortmeerbeek, zegt dat er hogere prijzen zitten aan te komen.
Misschien zal tevens de smaak beïnvloed worden. Toen vooral de arabicaprijs een probleem was, tussen medio2021 en begin 2023, en er tegelijk voldoende robusta was,begonnen branders meer van die goedkopere robustabonen toe te voegen aan hun mengelingen. Die vraagtoenamelegde mee de basis voor de huidige, dure robusta.
Nu worden de branders opnieuw gedwongen tot ingrepen. ‘Branderijen die vroeger zochten naar robusta voor goedkopere blends, kijken nu weer naar arabica. Het vraagt creativiteit van de sector om een gelijkwaardig product te maken met het juiste kostenplaatje’, zegt Budts.
De Sloovere acht het mogelijk dat huismerken van retailers onder druk komen te staan en dat de goedkoopste pakjes koffie in de supermarkt met pure robusta het moeilijker zullen krijgen. Dat kan een probleem worden voor minder gegoede consumenten.
Antwerpse haven
Als u belegt in koffiegerelateerde aandelen zoals Starbucks, Nestlé of JDE Peet’s is het afwachten welk effect het markttumult zal hebben. Zal het wegen op de winstmarge van de concerns? Of kunnen ze het duurdere zwarte goud helemaal doorrekenen? En wat met hun omzet? Niemand die het vandaag kan voorspellen. Dichter bij huis laat de marktevolutie zich voelen in de Antwerpse haven, een van de belangrijkste opslagplaatsen van groene koffiebonen ter wereld. ‘Hoe duurder de koffie, hoe lager de stocks’, zegt Budts. ‘Want het financieren van die stocks kost nu meer geld. In de haven van Antwerpen zijn de voorraden het jongste jaar gevoelig gedaald. In mijn 30 jaar in de sector heb ik ze nog nooit zo laag geweten.’ Op de website van het vakblad Flows zei de logistieke groep Vollers onlangs dat de koffievoorraden in de Europese havens in anderhalf jaar tijd gehalveerd zijn.
Elke Verbeelen, de woordvoerster van de Antwerpse haven, zegt dat er al sinds corona een dalende trend is in alle Europese havens voor opslag. Ze bevestigt dat de koffiestocks laag zijn, zonder cijfers te geven. Wel stelt ze vast dat de branderijen minder koffie opslaan en meer on the spot (met onmiddellijke levering) kopen.
Koffie is wereldwijd een belangrijke economische sector, zelfs in die mate dat de G7 – de groep van de belangrijkste zeven westerse landen – hem in juni uitriep tot een sleutelsector. Als een van de meest verhandelde grondstoffen ter wereld hoeft dat niet te verwonderen. Voor de waarde ervan circuleren sterk uiteenlopende cijfers, maar het gaat om meerdere honderden miljarden euro’s.
De International Coffee Organization (ICO) raamt dat de wereldproductie van het goedje tussen oktober 2023 en september 2024 zal uitkomen op 178 miljoen zakken van 60 kilo per stuk (+5,8 %). Dat komt overeen met 10,68 miljoen ton. Ook de consumptie neemt naar verwachting toe tot 177 miljoen zakken (+2,2 %). België is volgens het jongste marktrapport van de Europese ICO-tegenhanger na Duitsland en Italië de grootste invoerder van koffie in Europa. Dat heeft grotendeels te maken met de Antwerpse haven. Het Koninklijk Verbond van Koffiebranders raamt de binnenlandse consumptie op ongeveer 50.000 ton, waarvan 10.000 ton buitenshuis wordt verbruikt. Afgaande op Europese cijfers is dat verbruik goed voor bijna 900 miljoen euro marktwaarde.
Goedkopere optie? Water
Aan prijsvoorspellingen wil niemand zich voorlopig wagen. Daarvoor is de markt nog te volatiel. ‘Als ik kon voorspellen wat er zal gebeuren, was ik rijk’, zegt Germanès.
Sommigen nuanceren de duurdere koffie. ‘Als we de prijs per kilo met 2 euro optrekken, gaat dat over 2 cent per tas in de horeca’, geeft Van Hoorebeke als voorbeeld. Wie thuisgemalen koffie zet met een filter, haalt nog meer tassen uit een kilo. ‘Koffie is geen goedkoop product bij aankoop, maar als je het vergelijkt met cola of icetea is het dat wel’, zegt Claes.
Germanès beaamt dat. ‘Toen ik meer dan 40 jaar geleden begon, kostte arabica op de markt 1,68 dollar per pond, nu zo’n 2,50 dollar. En de dollar was toen veel meer waard dan vandaag. In zo’n lange periode is koffie niet spectaculair duurder geworden, zeker niet als je het vergelijkt met andere producten die vaak maal 20 of 30 gingen. Koffie blijft relatief goedkoop. Als je iets goedkopers wil drinken, heb je maar één optie: water.’
