Trends selecteert grensverleggende thema’s en verhalen. Vandersanden verdient het label omdat het grondstoffen van natuurlijke oorsprong gebruikt, die in overvloed en dichtbij voorradig zijn.De Vlaamse klei is niet alleen vruchtbare landbouwgrond, maar ook de basisgrondstof van baksteen. Het Limburgse bedrijf Vandersanden produceert jaarlijks meer dan 550 miljoen stuks.
Jaak Vandersanden startte in 1925 een kleine steenbakkerij in Spouwen. Na de Tweede Wereldoorlog bouwde zijn zoon Constant de onderneming uit tot een van de grotere steenbakkerijen in België. Intussen is de derde en de vierde generatie van de familie toegetreden tot het bedrijf. Met CEO Jean Pierre Wuytack en CFO Guy Wauters heeft de familie aangetrouwde telgen van de derde generatie in het topmanagement. Ook twee achterkleinkinderen van oprichter Jaak werken in het bedrijf.
In 2017 nam Vandersanden de kleiafdeling van de Ierse bouwmaterialengroep CRH over. “Die overname heeft onze internationalisering versneld”, zegt COO Raf Jansen. “De vier overgenomen fabrieken zijn gelegen in Nederland en Duitsland. Het heeft ook geleid tot een grotere diversificatie van onze producten. We hebben naast gevelstenen nu ook een belangrijke activiteit in straatstenen.” Marketingdirecteur Nathali Donatz voegt eraan toe dat de overname ook schaalvoordelen oplevert. “We staan sterker om te investeren in innovatie en duurzaamheid. We moeten een voorloper worden in de antwoorden op het klimaatvraagstuk.”
In de fabriek in Lanklaar produceert Vandersanden ongeveer 100 miljoen gevelstenen per jaar. In de tien vestigingen samen produceert het jaarlijks meer dan 550 miljoen stenen. Het bedrijf stelt 725 mensen te werk en draaide in 2019 een omzet van 200 miljoen euro.
Vandersanden is nog relatief ongeschonden door de coronacrisis. “Bijna alle bouwprojecten die vergund, opgestart en gefinancierd zijn, worden voortgezet”, zegt Raf Jansen. “We horen nu wel van aannemers dat hun orderboekje minder goed gevuld raakt, maar om de economie weer te doen aantrekken, denken veel landen aan stimuleringsmaatregelen voor de bouwsector.”
1 Natuurlijke grondstoffen
Twee grote bulten domineren het terrein van Vandersanden in Lanklaar. “De ene bult is rode leem, de andere is gele leem”, preciseert COO Raf Jansen. “We hebben enkele eigen groeves en we werken met leem die vrijkomt bij infrastructuurwerken. Daarnaast gebruiken we Westerwald-klei. Dat zijn allemaal grondstoffen van natuurlijke oorsprong die in overvloed voorradig zijn. Er is dus geen gevaar voor uitputting van natuurlijke rijkdommen. Ze zijn ook allemaal dicht bij de fabriek aanwezig.
2 Het voorbereiden van de grondstoffen
Tijdens de grondstofvoorbereiding worden ongewenste bestanddelen zoals metaal en keien uit de basisgrondstof gehaald. Daarna kneden grote mixers de grondstoffen tot een homogene, fijne massa.
3 Het vormen van de steen
De pers maakt bollen van het kleimengsel. Die rollen door een zandbed, waarna ze in een mal vallen. “Dat geeft de kenmerkende ruwe structuur aan de steen en het zorgt er ook voor dat geen twee stenen hetzelfde zijn”, zegt Jansen. “Vroeger werden de bollen klei met de hand in de mal gegooid. Vandaag doen we dat volautomatisch.”
4 Naar de droogkamer
De stenen worden gelost uit de mal en automatisch op platen gelegd en in rekken gestapeld. De stenen zijn klaar voor een verblijf van twee dagen in de droogkamer. “Tijdens het drogen klitten de deeltjes van de klei samen, waardoor de structuur van de steen wordt gevormd”, legt Jansen uit.” Het vochtgehalte daalt van 18 à 22 procent naar 2 procent. Zo vermijden we dat er tijdens het bakken stoomvorming ontstaat, die de steen kan breken.” Raf Jansen wijst er nog op dat de warmte-energie in de droogkamer wordt gerecupereerd van de ovens.
5 Bakken in de oven
De gedroogde stenen worden op ovenwagens gestapeld, die heel langzaam in een van de vier tunnelovens rijden. Raf Jansen: “In de oven verwarmen we de stenen tot 1100 graden, om ze daarna heel gecontroleerd te laten afkoelen. Door de hoge temperatuur worden de kleideeltjes een beetje vloeibaar, waardoor ze zich kunnen binden aan de niet-smeltende delen in de steen.” Het bakproces duurt drie dagen.
6 Impregneren
Vandersanden investeerde 35 miljoen euro om zijn drie grote gevelsteenfabrieken te voorzien van een impregneerlijn. “Het impregneren maakt de stenen waterafstotend”, legt Jansen uit. “In mortels zitten vaak wateroplosbare zouten en kalk die via een verdampingsproces kunnen migreren naar de buitenkant van de steen. Dat is de witte afzetting die je op sommige gevels ziet.” Met een sponsachtig materiaal wordt op elke steen een coatinglaagje aangebracht.
7 Inpakken en opslaan
Daarna stapelen robots de stenen op paletten. Ze brengen ook een krimpfolie aan rond de stenen. Daarna krijgen de paletten met stenen een plek op het zogenoemde tasveld. “We hebben geen overdekt magazijn, want voor een product dat bestand moet zijn tegen weer en wind is dat geen nuttige investering. Op het tasveld van Lanklaar houden we een voorraad van ongeveer 25 miljoen stenen aan.”
© foto’s: Rawoens Wouter
