Sinds corona zijn begrotingstekorten niet langer taboe. Maar dat betekent nu ook weer niet dat alles kan.
Joseph Stiglitz, Paul De Grauwe, zelfs Wolfgang Schäuble: allemaal zijn ze het erover eens dat bezuinigen het slechtste economische medicijn is tegen de coronacrisis. Begrotingen moeten nu in het rood gaan, vinden ze, zodat de overheid de weggevallen economische activiteit van de privésector kan compenseren. ‘We zijn nu allemaal keynesianen’, luidt een veel gehoorde boutade. Keynes was de econoom die het concept ontwikkelde dat de overheid gas moet geven als de rest van de economie op de rem gaat staan.
De nieuwe regering lijkt die boodschap goed in de oren te hebben geknoopt. De regeringsverklaring bevat leuke dingen die geld kosten, zoals een hoger minimumpensioen, meer overheidsinvesteringen en extra politieagenten. Maar daar staan weinig voorstellen tegenover om geld te besparen.
Begrotingsregels opgeschort
Voor de regering is het prettig dat de Europese Commissie de begrotingsregels voorlopig heeft opgeschort. De strenge saneringstrajecten waar landen zich tot voor kort aan moesten houden om niet op het ‘strafbankje’ terecht te komen, zijn wegens corona even opgeborgen. Ook de Europese Centrale Bank (ECB) helpt mee: die koopt voor honderden miljarden obligaties op, waardoor overheden spotgoedkoop kunnen lenen.
Maar betekent dit dat de tekorten à volonté mogen oplopen? Dat nu ook weer niet. ‘We zijn onze laatste munitie aan het gebruiken, en dat kunnen we geen twee keer doen’, waarschuwde gouverneur Pierre Wunsch van de Nationale Bank in juni. Hij voegde er toen ook een raadgeving voor de volgende regering aan toe. Die moet ‘een duidelijk zicht hebben over hoe het tekort op termijn zal worden aangepakt’.
Tijdelijk
Een team van Gentse economen zette in april in een heldere nota al de krijtlijnen uit. ‘De toename van de overheidsschuld door de coronacrisis kan worden opgevangen zonder de belastingen te moeten verhogen of te besparen op overheidsuitgaven’, luidde een van de kerninzichten. Dat is mogelijk op voorwaarde dat de economische groei hoger ligt dan de rente op de staatsschuld, wat de komende jaren naar verwachting het geval zal zijn.
Maar de economen benadrukten wel dat de meeruitgaven tijdelijk moeten zijn, niet structureel. En dat het liefst om productieve investeringen moet gaan die ertoe leiden dat de Belgische economie beter gaat presteren, zodat er extra groei gegenereerd wordt. Maar voor hogere pensioenen, het pronkstuk van de regeringsplannen, geldt dat niet. Die zijn niet tijdelijk en evenmin productief.
Daar komt nog bij dat België kwetsbaarder is dan andere landen, omdat ons land al een relatief hoge staatsschuld heeft. Duitsland bijvoorbeeld heeft jarenlang overschotten geboekt, waardoor de schuld relatief laag is. Die comfortabele positie dient ervoor om in slechte tijden, zoals nu, in het rood te gaan. Dat is ook wat Keynes voor ogen stond.
