‘Elimineer economische groei als absoluut noodzakelijk doel.’ Aldus luidt de eerste aanbeveling uit het vorige maand verschenen rapport The Tragedy of Growth van de Britse ngo Positive Money. Het lijkt een verregaande en radicale aanbeveling. Maar het is precies wat Nieuw-Zeeland een jaar geleden heeft gedaan.
De regering van premier Jacinda Ardern haalde vorig jaar wereldwijd de krantenkoppen met haar ‘welzijnsbegroting’. Economische groei zou niet langer centraal staan in het overheidsbeleid. ‘We zullen geen groei najagen om de groei. Ons beleid staat in het teken van hoe de Nieuw-Zeelanders eraan toe zijn’, beloofde Ardern. Duurzaamheid, gelijkheid, eerlijke kansen, armoedebestrijding en de verbetering van geestelijke gezondheid zijn een jaar geleden de vijf officiële regeringsdoelstellingen geworden.
Dat zit volledig in de lijn van het Britse rapport. Daarin wordt vastgesteld dat ‘groei om de groei’ het welzijn van de samenleving niet per se ten goede komt. Een gegeven dat al langer bekend is, maar desondanks nauwelijks een rol speelt in het beleid van de meeste regeringen. Het rapport laat zien dat economische groei en menselijk welbevinden weliswaar gecorreleerd zijn, maar niet in een rechte lijn. Als een zeker peil van welbevinden is bereikt, gaat het er daarna nauwelijks nog verder op vooruit, hoe rijk een samenleving ook is. Hoewel Luxemburgers vijfmaal zo rijk zijn als de inwoners van Costa Rica, is de bevolking in beide landen ongeveer even tevreden met het leven. Sommige economen zeggen zelfs dat de correlatie negatief kan worden, en dat meer welvaart ten koste kan gaan van welzijn. ‘Een land is dan overontwikkeld’, aldus de Nederlandse groeiscepticus Kees Klomp in het tijdschrift SamPol. Het is ook de boodschap van Positive Money. ‘Groei van het bbp draagt niet bij aan het welbevinden, verlicht de armoede niet en beschermt het milieu evenmin.’ Tegelijk, zo stelt het rapport ook vast, dreigt de afwezigheid van groei tot werkloosheid en ongelijkheid te leiden.
Ardern durfde het experiment aan. Ze profileerde zich met haar plannen als de lieveling van progressieve bewegingen overal ter wereld. Ze zou bewijzen dat het ook anders kan. Dat het kapitalisme menselijker ingevuld kan worden. Maar is het haar ook gelukt? Een jaar na de lancering van de plannen groeit de kritiek op het uitblijven van concrete realisaties. Vorige maand volgde de doodsteek voor de progressieve plannen. Minister van Financiën Grant Robertson kondigde aan dat het extra geld voor de vijf prioriteiten van de welzijnsbegroting ‘heroverwogen’ zal worden. ‘We hebben ze even in de koelkast gezet.’ Kan moeilijk anders, zei Robertson, want door de economische schok van de coronacrisis is al het beschikbare geld nodig om de economie overeind te houden. Het gevecht tegen de recessie gaat nu even voor. De paradoxale conclusie is dus dat groei onontbeerlijk is om het primaat van de groei te kunnen doorbreken.
