De Wereldhandelsorganisatie, de enige internationale instelling met een eigen gerechtshof, valt dinsdag zonder rechters, omdat de VS weigeren hen te benoemen.
Nog één werkdag rest het gerechtshof van de Wereldhandelsorganisatie en dan valt het stil. Vanaf dinsdag telt de WHO onvoldoende beroepsrechters om uitspraken te doen. Er zijn geen nieuwe rechters omdat de Verenigde Staten hun benoeming al jaren blokkeren.
Daardoor zijn er vanaf dinsdag geen scheidsrechters meer om conflicten over de wereldhandel uit te vechten. Een rechtszaak in eerste aanleg kan wel nog. Maar om die uitspraak te blokkeren zal het voor de verliezende partij volstaan beroep aan te tekenen.
De Amerikaanse regering heeft drie problemen met de WHO-rechtspraak: sommige rechters respecteren de termijn van 90 dagen niet om uitspraken te doen, ze zijn volgens de VS te activistisch, en Amerika vecht handelsconflicten liever een-op-een uit en niet op een internationaal forum.
Geert Bourgeois (N-VA), die in het Europees Parlement het domein ‘internationale handel’ volgt, zegt begrip te kunnen opbrengen voor de eerste twee punten van kritiek. ‘De rechters doen er langer dan 90 dagen over, maar dat is omdat de zaken complexer zijn. Een recente zaak telde meer dan 800 pagina’s en alleen al Peru had zes pagina’s met bijkomende vragen. Dat lukt niet in 90 dagen.’
Ook de kritiek dat de rechters zich soms buiten hun bevoegdheid wagen, houdt volgens hem steek. ‘Ze moeten wel aan ‘rechtsvinding’ doen, omdat de regels uit 1995 niet aangepast zijn aan hedendaagse problemen, zoals het klimaat’.
Maar Bourgeois vindt dat net een reden om de WHO te moderniseren, niet om de instelling stil te leggen. ‘We hebben de VS de hand gereikt, maar het is niet gelukt. Dat is jammer. Nu China zo machtig wordt, zou het goed zijn dat de VS en de EU samenwerken. Wat nu gebeurt, is geen oplossing.’
De EU heeft zich zo goed en zo kwaad mogelijk voorbereid op het vacuüm dat dinsdag valt. Ze heeft met Noorwegen en Canada afspraken gemaakt over tijdelijke, alternatieve arbitragetribunalen. De rechters in die tribunalen zullen de regels van de WHO gebruiken als criterium om conflicten te beslechten. ‘Dat is nodig’, zegt Bourgeois, ‘anders krijgen we de wet van de sterkste.’
Hoe werkt de WHO?
De Wereldhandelsorganisatie is de enige instelling die wereldwijd conflicten over handel kan beslechten. Ze heeft een rechtbank van eerste aanleg en een beroepsinstantie. Die laatste kan maar geldige uitspraken doen als er drie rechters zetelen. Omdat de VS de benoeming van nieuwe rechters weigeren, valt de rechtspraak vanaf dinsdag 10 december stil.
