De CM eist een ‘duurzame herfinanciering’ van de sociale zekerheid. Het wordt een van de lastigste dossiers voor de volgende federale regering(en).
De sociale zekerheid blijft diep in het rood fietsen. In totaal stijgt het tekort dit jaar tot 2,8 miljard euro, blijkt uit de recentste raming van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid. De voorspellingen voor 2020-2024 zijn nog alarmerender: het tekort kan in 2024 oplopen tot 5,84 miljard euro.
De cijfers resulteren steevast in een discussie over de interpretatie van die ontsporing: geeft de sociale zekerheid te veel uit, of krijgt ze te weinig middelen? De vraag is het onderwerp van een hoorzitting in de Kamer vandaag met professoren en sociale partners. De Christelijke Mutualiteit (CM) pakt daarom uit met een studie die een ‘structurele en duurzame herfinanciering’ eist. Volgens de CM moet het beeld van ‘verspilzieke uitgaven’ gerelativeerd worden.
Taxshift bleek taxcut
De stijging van de uitgaven voor pensioenen en arbeidsongeschiktheid voor de loontrekkenden werd de voorbije jaren grosso modo gecompenseerd door besparingen in de werkloosheidsuitkeringen en gezondheidszorg. Ambtenaren en zelfstandigen bleven buiten beschouwing.
Daar plaatst de CM voor 11 miljard euro sociale lastenvermindering in 2019 tegenover. Vooral onder de regering-Michel, met name als gevolg van de taxshift, stegen de misgelopen jaarlijkse bijdragen met zo’n 4 miljard euro. Een verlies dat onvoldoende gecompenseerd wordt door de zogenaamde alternatieve financiering uit btw en roerende voorheffing. ‘De taxshift bleek een taxcut die een gat heeft geslagen’, zegt CM-voorzitter Luc Van Gorp. ‘Extra jobs lossen het probleem niet op als ze niet de nodige bijdragen opleveren.’ Chris Serroyen van het ACV spreekt van een ‘bewuste’ ondergraving. ‘De puinhoop biedt de kans om er nu het mes in te zetten.’
De regering heeft daarvoor sinds 2017 een extra hefboom in handen. Sinds dat jaar past ze het tekort alleen bij ‘mits responsabilisering’, vanaf 2021 is die zogenaamde evenwichtsdotatie al helemaal onzeker. Van Gorp eist dat die zeker verlengd wordt, in afwachting van een solidere financiering. Daarvoor kijkt de CM onder meer naar een bijdrage uit vermogens.
Hoge belastingdruk
Het hoeft niet te verwonderen dat de werkgevers de cijfers anders lezen. ‘Tegenover de bemerking dat er te weinig inkomsten zijn voor de sociale zekerheid, staat nog altijd dat we vandaag al de tweede hoogste belastingdruk van Europa hebben’, zegt Bart Van Craeynest van Voka. ‘De sociale uitgaven bleven de voorbije jaren inderdaad onder controle, maar de opwaartse druk op die uitgaven neemt de komende jaren fors toe.’ Daar waarschuwde ook het Planbureau voor in zijn vooruitzichten tot 2024. De ontvangsten uit de sociale bijdragen stijgen volgens het Planbureau wel degelijk sneller dan het bbp dankzij de jobcreatie, zelfs ondanks de bijdrageverminderingen. Maar: ‘De stijging is onvoldoende om de toename van de uitgaven op te vangen.’
Vooral de pensioen- en gezondheidsuitgaven stijgen verder door de vergrijzing, zoals ook econoom Gert Peersman (UGent) vandaag zal benadrukken in de commissie.
Volgens prognoses van de Vergrijzingscommissie leidt de vergrijzing tegen 2040 tot een meeruitgave van 3,30 % van het bbp. ‘Tel daar het begrotingstekort van 1,40 % bij, en je komt op 4,70 %. De huidige federale uitgaven, los van de sociale zekerheid, rentelasten en afdrachten aan de EU, bedragen 5,10 %. Als we niet ingrijpen, komen we in een situatie waarbij je het gat zelfs niet meer gevuld krijgt als je er de volledige begroting in zou stoppen.’
Pensioen sneller op 66
Tegen die achtergrond is de klassieke discussie tussen besparen of belasten veel te eng, vreest Peersman. Alleen structurele ingrepen en (productiviteits-)groei kunnen de boel nog redden. Een nieuwe regering zou daarom de pensioenleeftijd al sneller dan 2025 moeten optrekken naar 66 jaar.
Geen enkele partij is daar erg happig op. De politieke visies weerspiegelen de links-rechtsopdeling. De SP.A en de PS willen ‘de herstelling van een sluitende financiering van de sociale zekerheid’. De N-VA pleit voor een vastgelegde enveloppe waarbinnen de sociale zekerheid georganiseerd moet worden. Die twee uitersten verzoenen lijkt onbegonnen werk.
ABELOOS, J-F. Hevige (cijfer)strijd om sociale zekerheid. De Standaard, 5 november 2019, 6.
Lees ook ‘Het gaat hier wel om een bijkomend gat van miljarden euro’
