Terwijl overal in Europa de btw steeds efficiënter wordt geïnd, blijft België ter plaatse trappelen. Ondanks de witte kassa.In zeven jaar tijd is de zogenaamde btw-kloof in de Europese Unie verkleind van 14,00 naar 11,00 %. Die kloof drukt het deel uit van de btw dat potentieel geïnd had kunnen worden, maar om verschillende redenen toch niet in de staatskas belandt. Heel wat landen hebben spectaculaire sprongen voorwaarts gemaakt, maar België behoort niet tot die landen. De kloof blijft al jaren hangen rond 12,00 %.
Dat blijkt uit een analyse van de jaarlijkse rapporten die de Europese Commissie publiceert over de btw-kloof. Het bestaan van de kloof heeft te maken met fraude en ontwijking, maar ook met administratieve fouten en faillissementen. De kloof geeft een indicatie van hoe efficiënt de btw wordt geïnd. Met een kloof van 12,00 % scoort België middelmatig. Al onze buurlanden hebben een smallere kloof, gaande van 10,00 % in Duitsland tot 1,00 % in Luxemburg. In de ranglijst die de EU eerder dit jaar publiceerde, bevindt België zich tussen Bulgarije en Tsjechië in. België is een van de vier landen die de kloof in 2017 niet hebben kunnen verkleinen. De andere drie zijn Duitsland, Letland en Griekenland. In 2017 was de Belgische btw-kloof voor het eerst breder dan het gemiddelde van de EU.
Contant geld ontmoedigen
In absolute cijfers gaat het over 4 miljard euro aan niet-geïnde btw, zo wordt in het rapport van de Europese Commissie voorgerekend. Als België de kloof van 12,00 % zou kunnen terugbrengen naar 7,00 %, zou dat 1,6 miljard euro extra in het laatje brengen. In een land als Denemarken is dat gelukt: de kloof bedroeg er in 2010 nog 11,00 %, en was in 2017 verkleind naar 7,00 %.
‘Wij zijn er niet in geslaagd die kloof te verkleinen’, stelt Joris Vandenbroucke vast. Hij is parlementslid voor de SP.A. De studiedienst van zijn partij heeft de Europese cijfers geanalyseerd. ‘We moeten eens grondig onderzoeken hoe het komt dat andere landen wel systematisch meer btw-inkomsten kunnen innen, en wij niet. In plaats van hier en daar wat kleine maatregelen te nemen, zou er een serieus plan op tafel moeten komen, met als ambitie om de kloof terug te brengen naar het niveau van Nederland. Daar bedraagt de kloof maar 5,00 %.’
De socialisten stellen concreet voor om het gebruik van contant geld verder te ontmoedigen. Niet door de consument verplichtingen of verboden op te leggen, maar wel door hem of haar het recht te geven altijd en overal elektronisch te kunnen betalen. Nu aanvaarden sommige handelaars en vrije beroepen alleen contante betalingen. Zo kan een circuit van zwart geld ontstaan, dat zich aan het zicht van de fiscus onttrekt. De kostprijs van elektronische betalingen kan geen argument zijn om daaraan te blijven vasthouden, vindt Vandenbroucke. ‘Tegenwoordig kan je ook betalen via apps, dat zou al een begin zijn.’
Witte kassa
De SP.A’er stelt vast dat in landen waar elektronisch betalen sterk is ingeburgerd, de btw-kloof laag ligt. Bijvoorbeeld in Nederland en Denemarken, maar ook in Zweden (1,00 %), Estland (5,00 %) en Finland (7,00 %). In die landen wordt de helft of minder van de betalingen cash afgerekend, in België is dat bijna twee derde. ‘We zijn terrein aan het prijsgeven ten opzichte van die landen’, stelt Vandenbroucke vast. ‘Het verschil is te groot om werkloos te blijven toekijken.’
Opmerkelijk is dat de Belgische btw-kloof in 2017 niet daalde, ondanks de invoering van de witte kassa op 1 juli 2016. In andere landen waar een systeem van elektronische kassa’s werd ingevoerd, zoals Hongarije, verkleinde de kloof wel. Hongarije wordt als voorbeeld aangehaald in een recent Oeso-rapport over elektronische kassasystemen. Ook Zuid-Korea en Rusland haalden spectaculaire resultaten. In dat laatste land worden alle transacties zelfs in real time doorgestuurd naar de fiscus.
In een reactie wijst de FOD Financiën erop dat de methode die in het Europese rapport gebruikt wordt, nadelen heeft. ‘De vergelijking met de nationale rekeningen maakt slechts een schatting per land mogelijk. Er wordt geen onderscheid gemaakt tussen de verschillende oorzaken van de kloof, en evenmin tussen de sectoren of regio’s.’
De administratie wijst er ook op dat de onderzoekers voor 2018 wel een aanzienlijke verkleining van de btw-kloof voorspellen. Het cijfer zou dalen van 11,9 naar 10,20 %. Dat zou komen doordat de belastbare basis trager zou groeien dan de daadwerkelijke betalingen. Ook in 2014 daalde de Belgische btw-kloof al eens spectaculair: van 13,00 naar 9,00 %. Maar in de daaropvolgende jaren kwam het cijfer weer rond 12,00 % te liggen.
