Bijna heel mijn leven lang waren er drie manieren om te betalen: contant, met een cheque of met een kaart. Maar als u naar Peking gaat, zult u weinig van die transacties zien. Bijna iedereen gebruikt zijn telefoon en de digitale betaalsystemen van de twee grootste Chinese technologiebedrijven, Alibaba en Tencent.En dat doen ze niet alleen in Peking. De Chinese manier van betalen verspreidt zich door heel de wereld. Dat is volgens mij een belangrijker gegeven dan de Chinese dominantie van de 5G-telecommunicatie.
Sinds Richard Nixon in 1971 de laatste koppeling tussen de dollar en het goud verbrak, draait de wereld op fiduciair geld (geld dat zijn waarde niet ontleent aan een schaarse grondstof, zoals goud). Dankzij de omvang van de Amerikaanse economie en haar dominantie van de financiële markten en die van de grondstoffen, is de Amerikaanse dollar sinds die tijd de belangrijkste wereldmunt.
De Amerikaanse beleidsmakers hebben geleerd die munt te gebruiken als een hefboom in de buitenlandse politiek. Hoe doeltreffend financiële sancties zijn, werd pas duidelijk na 9/11, toen het Amerikaanse ministerie van Financiën jacht maakte op de geldschieters van Al-Qaeda. Het Amerikaanse financiële machtsvertoon na 9/11 was veel effectiever en minder duur dan de militaire interventies.
Voor je het wist, gingen de VS hun financiële sancties ook tegen andere vijanden gebruiken, zoals Rusland, Venezuela en Iran. En tegen vrienden (zoals Zwitserland) die ze ervan verdachten belastingontduikers of andere criminelen te beschermen, en tegen bondgenoten die handel wilden drijven met Iran. Andere grote economieën beginnen zich te ergeren aan dat wapen.
Tot voor kort leek er geen alternatief voor de dollar te bestaan. De wereldwijde vraag naar dollars en in dollar uitgedrukte effecten groeit zelfs sneller dan het aanbod, zodat de dollar sterk is en de rentevoeten historisch laag zijn (en de Amerikaanse obligaties duurder). President Trump zou graag een zwakkere dollar zien, maar heeft ontdekt dat hij daar niet in zijn eentje voor kan zorgen.
De opmars van allerlei digitale munten schept een nieuwe situatie. Sinds de lancering van de bitcoin kent de wereld een golf van monetaire innovatie. De cryptomunten hebben zich vermenigvuldigd. Vaak waren ze weliswaar slechts experimenten of bedrog, en misschien zal blijken dat de blockchaintechnologie interessantere toepassingen heeft dan voor geld. Maar wie het digitale geld nu afschrijft, zal snel even dwaas lijken als de mensen die beweerden dat het internet nooit de faxmachine zou vervangen.
Het bewijs is China, waar de digitale betaalsystemen van Alibaba (Alipay) en Ten Cent (WeChat pay) een explosieve groei hebben gekend. Fase 2 van dat verhaal is de buitenlandse expansie van de Chinese financiële technologie. Opkomende markt na opkomende markt ontwikkelt China een wereldwijde betaalinfrastructuur. Vandaag zijn de verschillende systemen nog onderscheiden nationale versies van het Chinese origineel. Maar er bestaat geen enkele technische reden waarom men ze in de toekomst niet internationaal zou kunnen verbinden. Alipay wordt trouwens al voor internationale overschrijvingen gebruikt.
Als de VS dom zijn, zullen ze dat proces laten doorgaan tot de dag waarop de Chinezen hun verschillende digitale platformen tot één globaal systeem samenvoegen. Dat wordt D-day: de dag dat de dollar niet langer de belangrijkste wereldmunt is, de VS de superkracht van hun financiële sancties verliezen en niet langer in staat zijn om begrotingstekorten van biljoenen dollars tegen minder dan twee procent interest te financieren.
Als de VS slim zijn, zullen ze wakker schieten en beginnen te concurreren voor de dominantie van de digitale betalingen. De snelste weg naar een systeem dat met Alipay en Tencent kan wedijveren is de libra, de digitale munt die Facebook voorstelt. Met zijn 2,4 miljard actieve gebruikers is dat bedrijf uniek geplaatst om iets op Chinese schaal tot stand te brengen en dat snel te doen. Het zou geen echte blockchain cryptomunt zijn, eerder een digitale munt naar Chinees model.
Er zijn redenen genoeg om dat niet aan Facebook toe te vertrouwen, zoals zijn dubieuze geschiedenis in het verzamelen en exploiteren van de gegevens van zijn gebruikers. Maar iets in die richting moet gebeuren, gesteund en geregeld door de overheid.
Momenteel ziet het Amerikaanse ministerie van Financiën de libra niet zitten en lijkt de Federal Reserve sceptisch. Vorige week zei ook de Franse minister van Financiën nee tegen de libra. Maar die houding lijkt symptomatisch voor de angst voor risico’s die het verval voorspelt.
De geschiedenis leert ons dat macht en financiële macht onscheidbaar zijn. De leider in financiële innovatie is de leider in alles: van het Italië van de renaissance tot het imperiale Spanje, de Republiek der Nederlanden, het Britse Rijk en de Verenigde Staten sinds de jaren 1930. Verlies dat financiële leiderschap – vraag dat maar aan het arme pond, dat ooit 4,86 dollar waard was – en je verliest je plaats als wereldhegemoon.
De huidige rivaliteit tussen de VS en China (volgens mij de Tweede Koude Oorlog) focust te sterk op handel en telecommunicatie. Washington moet zich dringend concentreren op de wedloop om het monetaire leiderschap, een wedloop die de VS dreigen te verliezen.
