Hoe comfortabel was een bepaalde uitgave het afgelopen jaar voor uw gezinsportemonnee? Die vraag stelde Test-Aankoop aan ruim 3.000 Belgen. Zo’n 60,00 % geeft aan moeite te hebben om één of meerdere facturen te betalen.
Huisvesting, gezondheidszorg, voeding, vervoer, cultuur en vrije tijd, en opvang en onderwijs. Binnen die zes domeinen selecteerde Test-Aankoop 37 verschillende uitgavenposten zoals tandartskosten (gezondheidszorg) of huur (huisvesting). Die werden eind vorig jaar in het kader van een nieuwe koopkrachtbarometer aan de Belg voorgelegd: hoe moeilijk had die het in 2018 om die uitgave te bekostigen, en hoe belangrijk is ze voor de levenskwaliteit binnen het huishouden?
Zonder twijfel de interessantste kolom uit de enquête: het percentage mensen die een uitgavenpost als ‘zeer moeilijk’ tot ‘onmogelijk’ bestempelden en er bovendien een ‘hoog belang’ aan hechten. Wat in die kolom meteen opvalt is dat zware brokken uit het huishoudelijke budget gevrijwaard blijven. Van de mensen die ‘huur’ belangrijk vinden, ervaart slechts 13,00 % grote financiële moeilijkheden. Zo ook voor de afbetaling van de hypotheek (10,00 %), algemene voeding (4,00 %), energie en water (8,00 %) en telecom (6,00 %). De enige uitzondering zijn wellicht de autogerelateerde kosten (26,00 %).
“Op basiskosten wordt nu eenmaal het minst snel bespaard, net omdat ze zo essentieel zijn”, zegt Simon November, woordvoerder van Test-Aankoop. “Bij mensen die met beginnende financiële problemen kampen, gaan andere uitgaven eerst sneuvelen: een restaurantbezoek, een filmticket of een vakantie.” Als er bespaard wordt, is het het eerst op vrije tijd. Dag- en weekendtripjes (35,00 %) spannen de kroon, gevolgd door culturele tickets (32,50 %).
Ook gezondheidsuitgaven die ‘niet superdringend’ zijn, komen sterk naar voren. Een bril of hoorapparaat (26,00 %), mentale gezondheid (26,00 %), tandartskosten (19,00 %) zijn duidelijk kosten die snel naar het achterplan verdwijnen. “En onderwijs, iets dat we toch algemeen als basis ervaren, is dat blijkbaar voor heel veel mensen niet”, fronsen ze bij Test-Aankoop de wenkbrauwen over de kosten voor hoger onderwijs (30,00 %).
Hoe zwaar wegen al die kleine lasten op het totale gezinsbudget? Uit de zogenaamde ‘Test-Aankoop Index’ valt af te leiden dat 39,00 % van de Belgen financieel comfortabel zit over de hele lijn. Wat concreet wil zeggen dat 61,00 % van de bevolking minstens één van de zes hoofddomeinen als een problematische kost ervaart. Voor 5,00 % van de Belgen (of 3,00 % van de Vlamingen) komt het water helemaal tot aan de lippen: zij kunnen bijna alle facturen zeer moeilijk of niet betalen.
Erg optimistisch is de Belg niet over de toekomst. Naast een terugblik op 2018 werd aan de bevraagden namelijk ook gevraagd om vooruit te blikken op 2019. 31,00 % ziet zijn of haar financiële situatie erop achteruitgaan, terwijl slechts 18,00 % een rooskleurige toekomst schetst.
“Wellicht is energie daarin een belangrijke boosdoener”, denkt November. Bij ‘gas/elektriciteit/water’ is de sterkste aangroei te merken van (verwachte) moeilijkheden. “Mensen lezen en horen natuurlijk ook over de klimaatuitdagingen, en welke kosten er kunnen kleven aan een nucleaire uitstap en meer hernieuwbare energie. Men vreest dat die kosten zullen worden doorgerekend op de elektriciteitsfactuur, terwijl dat natuurlijk niet op die manier moet gebeuren.”
Jaarlijks herhalen
Ligt daar geen zwakte van deze barometer: dat hij subjectief van aard is? De armoedegrens ligt op 60,00 % van het nationale mediaan inkomen. Iemands ‘aanvoelen’ reflecteert misschien niet per se of die persoon daaronder zit. “Hoe comfortabel is een bepaalde uitgave in iemands portemonnee, daar gaat het hier over”, zegt November. “En hoe meer financiële zorgen, hoe meer je gezinsgeluk onder druk komt te staan.”
De resultaten lopen alvast gelijk met cijfers die uit objectieve indicatoren vloeien. Volgens Statbel bevond 5,00 % van de Belgische bevolking zich in 2018 in een situatie van ernstige materiële deprivatie, vergelijkbaar met ‘problemen met bijna alle facturen’, dus. Een rondvraag door de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), waar de Mediahuis-kranten afgelopen weekend over berichtten, leert dan weer dat het aantal mensen die om extra steun vragen bij de Vlaamse OCMW’s met 30,00 % steeg tussen 2012 en 2017. Zij klopten niet alleen aan voor huur, water, gas en elektriciteit, maar eveneens om een bril te laten betalen, een bezoek aan de tandarts of een schoolfactuur.
Sociaal werkers van de OCMW’s stellen vast dat ook mensen met werk – deeltijds, voltijds of zelfs tweeverdieners – soms geholpen moeten worden om elementaire zaken te betalen. Diezelfde conclusie is er ook bij de cijfers van Test-Aankoop: gemiddeld zitten enkel de ’tweeverdieners die beiden hooggeschoold zijn’ en de ‘gepensioneerde koppels’ volledig in de comfortzone.
Test-Aankoop wil de koopkrachtbarometer vanaf nu alvast jaarlijks herhalen, om een inzicht te krijgen in de evolutie van het financiële comfort van de Belg.
