Vooraf
Made in the USA
Buy American, hire American: dat wordt de kerngedachte van het economische beleid, stelde president Trump in de speech na zijn eedaflegging.
Dat beleid klinkt uitermate protectionistisch. ‘Protection (bescherming) zal leiden tot grootse welvaart en sterkte’, stelde hij. De president wil een economisch beleid dat de VS beschermt tegen ‘landen die onze producten maken, onze bedrijven stelen en onze jobs verwoesten.’ Trump verkondigt al maanden dat de VS zich door andere landen laten rollen door oneerlijke handelsverdragen en de manipulatie van wisselkoersen.
Een protectionistische aanpak moet dat tegengaan. Zo sprak hij al over 35 procent importtaksen voor bedrijven die jobs naar het buitenland verhuizen. Hetzelfde zou gelden voor autobouwers die hun wagens voor de Amerikaanse markt in Mexico bouwen. En voor producten uit China dreigde hij zelfs met een importbelasting van liefst 45 procent. Apple zou zijn iPhones in de VS moeten maken, of invoertaksen betalen.
Trump-supporters staan uitgesproken negatief ten opzichte van vrijhandel. Volgens een peiling gelooft 69 procent dat die de VS vooral schade toebrengt.
Interview Jan Van Hove professor internationale economie (KU Leuven)
Donald Trump kiest voluit voor een protectionistische economische koers. Gevaarlijk, want het maakt minder productief en minder innovatief.
De economische insteek van president Trump is duidelijk: protectionisme. Waarom pleit hij daar zo voor? Heeft protectionisme ooit al ergens gewerkt? ‘Er zijn zeker positieve verhalen’, zegt Jan Van Hove, professor Internationale Economie en hoofdeconoom bij KBC. ‘Die hebben betrekking op wat men “infant industries” noemt. Het gaat om landen die zich afschermen van de wereldwijde concurrentie om zo de tijd te krijgen de eigen industrie op te bouwen. Om dan, zodra ze competitief zijn geworden, terug te keren, te exporteren en een hogere groei te realiseren. Deze aanpak was populair in de jaren 60 en 70, maar het idee duikt nu opnieuw op.’
Werkt die aanpak?
‘In heel wat landen werkte dat. De economie bloeide en de consumptie nam toe. Maar dat was enkel de eerste jaren zo. Op lange termijn is geen enkel land met een protectionistisch beleid goed gevaren, omdat die landen daardoor de concurrentie van de wereldmarkt niet meer voelden. Ze werden minder productief en minder innovatief. Ze verloren voeling met de realiteit. Waardoor ze, wanneer ze de wereldmarkt weer betraden, zaken produceerden die niemand wilde. Dat was bijvoorbeeld het geval voor Mexico en Chili.’
‘Ook India was lange tijd zelfvoorzienend. Het importeerde enkel energie. Maar dat beleid had tot gevolg dat het land tot op vandaag nog achterloopt op andere landen. Ook Argentinië, dat na WO II een protectionistische koers voer, draagt daar nu nog de gevolgen van. Ook al merk je dat dat land vandaag alweer terugkeert richting protectionisme. Als een land er eenmaal van heeft geproefd, zit dat toch een beetje in zijn DNA.’
Geldt dit ook allemaal voor de VS? Dat is toch geen opkomende economie?
‘De VS zijn een aantal industrieën kwijtgeraakt, dus de theorie van nieuwe sectoren opbouwen op protectionistische wijze zou in theorie kunnen werken. In de Rust Belt bijvoorbeeld, waar nu lege auto- en staalfabrieken staan. Maar dat vergt wel enorme investeringen.’
‘Daarnaast heb je bekwame mensen nodig, en de VS kennen nu een volledige tewerkstelling, zij het met een deel minderwaardige jobs. De werkloosheid ligt er ongeveer op 4,7 procent. Om nieuwe sectoren uit te bouwen, heb je werknemers nodig die ook de juiste bekwaamheid en expertise bezitten.’
‘Bovendien maakt Trump ook de essentiële vergissing dat de globalisering het probleem zou zijn, terwijl het vooral de technologische revolutie is die tot het jobverlies heeft geleid.’
Leidt een protectionistisch beleid ook niet tot een stevige inflatie?
‘Ja. In de VS zou dat op twee manieren gebeuren. Als je bij volledige tewerkstelling de industrie kunstmatig stimuleert, krijg je opwaartse druk op de lonen. Daarnaast zullen producten die in de VS worden gemaakt duurder zijn. En dan mag iedereen proberen de bevolking te stimuleren om lokale producten te kopen, in de supermarkt zullen veel consumenten toch vaak het goedkoopste kiezen in plaats van het meest Amerikaanse. Niet elke consument zal altijd en overal meegaan in dat patriottisme.’
Misschien worden producten wel goedkoper dankzij allerhande importheffingen?
‘Trump kan dat proberen, maar op heel wat producten kan je zulke heffingen niet invoeren. Als lid van de Wereldhandelsorganisatie (WHO) zijn de VS gebonden door de WHO-tarieven. De dreigementen over buitenlandse auto’s, bijvoorbeeld, kan hij in de praktijk niet hard maken. Of hij moest dat doen in het kader van antidumpingmaatregelen. Maar dan moet je voor de WHO bewijslast aanleveren dat goederen onder de productieprijs worden verkocht. Voor de Duitse auto-industrie zal dat moeilijk liggen, want dat is duidelijk een winstgevende exportactiviteit.’
‘Voor Mexico heb je bovendien het Nafta-vrijhandelsakkoord met een 0%-tarief. Zelfs als Nafta sneuvelt, mag de importtaks niet hoger liggen dan de WHO-afspraken. Japanse wagens worden nu in de VS geleverd met een invoertaks van 2,5 procent.’
Maar wat als Trump beslist om die WHO-regels gewoon aan zijn laars te lappen?
‘Dat is het grote gevaar. Want als het ene land de regels niet meer respecteert, waarom zou een ander land dat wel nog doen? Dan krijg je een escalatie van handelsconflicten die de globalisering snel kan omkeren. Zeker als de grootste economie ter wereld weigert de regels nog langer te volgen. Als Trump dat zou doen, is het einde zoek.’
