De mo­bi­lo­fo­nie­tak van Nokia wordt van­daag of­fi­ci­eel een deel van het Mi­cro­soft-con­cern. Dat be­te­kent het einde van het Nokia dat u de jong­ste 20 jaar ge­kend heeft, als een toon­aan­ge­ven­de fa­bri­kant van mo­biel­tjes.

Met wat zin voor un­der­sta­te­ment kan je zeg­gen dat Nokia slechts een klein hoofd­stuk­je in zijn ge­schie­de­nis af­sluit, want de pro­duc­tie van gsm’s en smartpho­nes be­slaat strikt ge­no­men amper 22 jaar in het bijna 150-ja­ri­ge be­staan van het Finse con­cern. Maar het is wel met die ac­ti­vi­teit dat Nokia een we­reld­be­drijf is ge­wor­den, en een uit­hang­bord van Fins tech­no­lo­gisch ver­nuft.

Nokia maak­te al sinds de jaren 60 ra­dio­te­le­foons en lag mee aan de basis van de gsm-stan­daard die eind jaren 80 werd ont­wik­keld. De toen­ma­li­ge CEO Jorma Ol­li­la nam in 1992, in een erg moei­lij­ke pe­ri­o­de, de vi­si­o­nai­re be­slis­sing om alles in te zet­ten op mo­bie­le com­mu­ni­ca­tie.

Vanaf mid­den jaren 90 werd ‘de gsm’, zoals het mo­bie­le te­le­foon­toe­stel in ons land nog al­tijd ge­noemd wordt, voor hon­der­den mil­joe­nen men­sen een on­mis­baar at­tri­buut. De mees­ten van hen, zeker in West-Eu­ro­pa, be­tra­den dat mo­bie­le­com­mu­ni­ca­tie­tijd­perk met een toe­stel van Nokia.

Rond de eeuw­wis­se­ling en in de jaren daar­na was Nokia de ab­so­lu­te top in de sec­tor. Meer dan één op de drie ver­koch­te gsm’s was een Nokia. Het ab­so­lu­te suc­ces­num­mer, de Nokia 3310, is zelfs van­daag nog niet he­le­maal uit het straat­beeld ver­dwe­nen.

Het be­lang van Nokia voor de eco­no­mie van Fin­land kon nau­we­lijks over­schat wor­den. Tus­sen 1998 en 2007 te­ken­de het be­drijf in zijn een­tje voor een kwart van ’s lands eco­no­mi­sche groei en voor 30 pro­cent van de O&O-uit­ga­ven, be­re­ken­de het eco­no­mi­sche on­der­zoeks­in­sti­tuut ETLA. De beurs van Hels­in­ki kreeg een enor­me boost van een ster­aan­deel dat op zijn top­punt, in volle dot­com-hy­pe, op de beurs 250 mil­jard dol­lar waard was.

Maar de kan­sen keer­den snel­ler dan ze waren ge­ko­men. Amper tien jaar na de piek bleef nog maar een frac­tie van de beurs­waar­de over, en werd zelfs luid­op ge­spe­cu­leerd over een fail­lis­se­ment. Het be­wijst hoe vluch­tig com­mer­ci­eel suc­ces kan zijn in een hoog­tech­no­lo­gi­sche en su­per­con­cur­ren­tiële sec­tor zoals draad­lo­ze com­mu­ni­ca­tie.

Waar is het fout ge­gaan? Als we de reden in één woord moe­ten sa­men­vat­ten, dan is het ‘iP­ho­ne’. De lan­ce­ring van Ap­ples top­toe­stel in 2007 viel per­fect samen met het begin van de neer­gang van het No­kia-aan­deel. Het Finse be­drijf had toen al ver­schil­len­de smartpho­nes op de markt, maar dat waren erg tech­ni­sche, on­prak­ti­sche zak­com­pu­ters die te wei­nig toe­ge­voeg­de waar­de voor hun geld boden.

De Ame­ri­kaan­se mar­ke­teers van Apple zagen wat de Finse in­ge­ni­eurs van Nokia met hun ja­ren­lan­ge er­va­ring niet wil­den of kon­den zien: dat de smartpho­ne pas een pu­blieks­lie­ve­ling zou wor­den als die zou be­schik­ken over een heel intuïtieve in­ter­fa­ce en een on­ein­dig aan­bod van prak­ti­sche en goed­ko­pe sof­wa­re (mo­bie­le apps). Nokia wacht­te te lang om vol­uit te kie­zen voor toe­stel­len met een aan­raak­scherm. Het hield te lang vast aan zijn ge­slo­ten be­stu­rings­sys­teem Sym­bi­an. Toen ook Goog­le op de markt kwam met zijn re­la­tief goed­ko­pe An­droid-pho­nes werd Sym­bi­an to­taal weg­ge­speeld.

De ‘red­ding’ moest komen van een sa­men­wer­king met Mi­cro­soft, dat even­eens de boot van het mo­bie­le­com­pu­ter­tijd­perk dreig­de te mis­sen. No­kia-top­man Step­hen Elop kon­dig­de in fe­bru­a­ri 2011 een stra­te­gi­sche al­li­an­tie aan en zweer­de trouw aan Mi­cro­softs be­stu­rings­sys­teem Win­dows Phone.

Ana­lis­ten en be­leg­gers re­a­geer­den scep­tisch op de ‘co­a­li­tie van lo­s­ers’. Te­recht: twee jaar na de aan­kon­di­ging schreef Nokia on­houd­ba­re rode cij­fers en werd dui­de­lijk dat het be­drijf zelf­stan­dig niet kon over­le­ven. Op 2 sep­tem­ber vorig jaar werd de his­to­ri­sche be­slis­sing ge­no­men om de mo­bie­le ac­ti­vi­tei­ten en bij­be­ho­ren­de oc­trooi­en voor 5,4 mil­jard dol­lar aan Mi­cro­soft te ver­ko­pen. Dat wordt van­daag of­fi­ci­eel be­krach­tigd.

Het be­te­kent het einde van Nokia als mo­bi­lo­fo­nie­merk, maar niet van Nokia. Het be­drijf blijft be­staan, met en­ke­le rest­ac­ti­vi­tei­ten die min­der tot de ver­beel­ding spre­ken: de net­werk­bou­wer Nokia So­lu­ti­ons and Net­works, de di­gi­ta­le­kaar­ten­dienst Here (het vroe­ge­re Na­v­teq) en ‘Ad­van­ced Tech­no­lo­gies’, een af­de­ling die moet voort­bou­wen op de oc­trooi­en en tech­no­lo­gi­sche ken­nis die het be­drijf de voor­bije de­cen­nia heeft op­ge­bouwd. Wie weet komt daar vroeg of laat nog eens een baan­bre­ken­de uit­vin­ding uit voort, die Nokia weer op de we­reld­kaart zet.

DEPRETER, W. Gsm-pionier gaat voorgoed op in pc-pionier. De Tijd, 2014-04-25, 14.