Zeg hyperinflatie, valutacrisis en Zuid-Amerika en je denkt algauw aan Argentinië. Het land heeft een lange geschiedenis van financiële instabiliteit, met staatsbankroeten en bijna-bankroeten, gierend hoge inflatiecijfers en internationale brandblussers die te hulp schieten. Vorig jaar nog greep het Internationaal Monetair Fonds (IMF) in om een Argentijns overheidsbankroet af te wenden.
Nu lijkt het weer mis te gaan. De Argentijnse munt, de peso, kwam maandag in een vrije val terecht. De koers ten opzichte van de Amerikaanse dollar zakte met zo’n 30,00 %, om daarna iets te herstellen. Of, omgekeerd: een Argentijn moest eerst 45 peso’s neertellen voor een dollar, maandag even bijna 62. Gisteren schommelde de koers rond 58 peso voor een dollar. De Merval-index, de hoofdgraadmeter van de beurs in Buenos Aires, sloot maandag maar liefst 37,00 % lager. Dinsdag was er wel een herstel van zo’n 10,00 %. Gisteren en eergisteren schommelde de index niet sterk meer.
En dat voor voorverkiezingen
De aanleiding voor de onrust lijkt niet erg spectaculair: een voorronde van de komende verkiezingen in oktober, waarbij de linkse oppositie eindigde vóór de regering van de huidige, centrumrechtse president Mauricio Macri. Maar op de financiële markten wordt het land zo gewantrouwd, dat een mogelijke regeringswisseling als groot risico geldt.
1. Waar zijn beleggers precies bang voor?
Kort samengevat: voor een nieuwe linkse regering, die een nieuwe schuldencrisis kan veroorzaken. De grote winnaar van de voorronde van zondag is de peronistische (links-populistische) presidentskandidaat Alberto Fernández, die oud-president Cristina Fernández de Kirchner (geen familie) tot vicepresident wil maken. Fernández wil met het IMF heronderhandelen over het reddingspakket van 57 miljard dollar (51 miljard euro) dat het fonds vorig jaar overeenkwam met de regering van president Macri. Daaraan zijn zware voorwaarden verbonden: Argentinië moet het begrotingstekort (ruim 5 ,00 %vorig jaar) terugdringen en het moet hervormen. Macri heeft subsidies voor onder meer brandstof afgebouwd om aan de IMF-eisen te voldoen. Fernández wil af van de zware eisen van het fonds, dat in Argentinië wordt gehaat vanwege de rol die het speelde bij de financiële crisis die in 2001 grote armoede in het land teweegbracht.
Het IMF greep vorig jaar in omdat Argentinië, net als bij die eerdere crisis, niet meer aan zijn betalingsverplichtingen dreigde te kunnen voldoen. Kapitaal stroomde het land uit, het begrotingstekort liep op, en ook vorig jaar was de peso fors in waarde gedaald. Dat laatste is vooral een probleem omdat 70 ,00 % van de Argentijnse overheidsschuld is uitgegeven in buitenlandse valuta, hoofdzakelijk in dollar, volgens gegevens van het IMF. Daalt de waarde van de peso, dan drukt de staatsschuld (86,00 % van het bbp vorig jaar en oplopend) zwaarder op het land. In dat opzicht is de verdere daling van de peso deze week slecht nieuws. De paniek over een schuldencrisis kan een selffulfilling prophecy worden.
2. Heeft de crisis ook oorzaken buiten Argentinië?
Vorig jaar begon de crisis, waarvan de huidige in feite een voortzetting is, met een maatregel van de regering van Macri, die het vertrouwen fors ondergroef. Zijn regering zei het inflatiedoel – in de VS en in Europa is dat iets voor centrale banken – te willen ophogen om meer economische groei te genereren. Het doel werd 15,00 % in plaats van tussen de 8,00 en 12,00 %, zoals voorheen. Inmiddels is de inflatie opgeklommen tot 55,00 %. Het onvermogen van de Argentijnse regering om de inflatie te beteugelen, zet de peso onder druk en zorgt voor de verdere cocktail van problemen.
Over de rol van het IMF bestaat al jaren veel discussie. Het fonds zelf concludeerde in een interne evaluatie van het programma in 2001 dat het te laat ingegrepen had en te toeschietelijk geweest was. In Argentinië leeft juist het idee dat het fonds met zijn bezuinigingsdrift bijdroeg (en nu weer bijdraagt) aan de economische stagnatie en armoede.
Vorig jaar speelde in de valutacrisis een probleem waar noch Argentinië noch het IMF veel aan kon doen: de dollar werd duurder (ten opzichte van de meeste andere munten, niet alleen de peso) vanwege de oplopende rente in de VS. Inmiddels is de Amerikaanse rente opnieuw verlaagd. Maar nu maken de financiële markten het de Argentijnen op een andere manier lastig. De handelsoorlog tussen de VS en China zorgt voor algemene nervositeit op de beurzen. Dat maakt de kans op ongelukken alleen maar groter.
3. Waarom zijn de Argentijnen ontevreden over Macri?
Macri slaagt er niet in om Argentinië voor verder afglijden te behoeden. De verrassende winst van de centrumrechtse politicus, in 2015, maakte een einde aan twaalf jaar links-nationalistisch bewind onder leiding van het echtpaar Kirchner, eerst Néstor en vanaf 2007 Cristina.
Macri beloofde toen de hoge inflatie een halt toe te roepen en de corruptie, die vooral de laatste Kirchner-jaren kenmerkte, in te dammen. Hij brak met het economische beleid van zijn voorgangster, die de peso kunstmatig hoog hield tegenover de dollar. Zijn politiek van ‘geleidelijkheid’ zou het internationale vertrouwen in de Argentijnse economie herstellen, beloofde hij. Aanvankelijk leek het de goede kant op te gaan. Bij de parlementsverkiezingen van 2017 kon Macri zijn invloed in het parlement nog flink uitbreiden. Maar hij kreeg de inflatie niet onder controle, onder meer door zijn eigen gerommel met de inflatiedoelen. Inmiddels leeft 32,00 % van de Argentijnen onder de armoedegrens. En het werkloosheidspercentage is sinds Macri’s aantreden gestegen van minder dan 6,00 naar meer dan 10,00 %. De Argentijnen hebben de eerste de beste gelegenheid gegrepen om Macri duidelijk te maken hoe zij hierover denken.
4. Kan deze crisis overslaan naar andere landen?
Ja. Vorig jaar leidde de peso-onrust (samen met de valutacrisis in Turkije) tot dalingen van valuta van andere opkomende landen, zoals de Braziliaanse real en de Indiase roepie. Tot een wereldwijde financiële crisis leidde dit niet. Ook nu staan de munten van opkomende landen weer onder druk, zij het beperkt. Instituten als het IMF en de Wereldbank hebben herhaaldelijk gewaarschuwd voor de grote, in dollars uitgegeven schulden van opkomende landen in combinatie met politieke en economische instabiliteit. In het geglobaliseerde financiële systeem kan een brandje gauw overslaan.
