De Europese Centrale Bank (ECB) trekt harder dan verwacht aan de handrem. De bezorgdheid over de stijging van de levensduurte weegt zwaarder dan de dreigende recessie.
Later dan andere centrale banken heeft de ECB donderdag een eerste keer de rente opgetrokken om de zeer hoge inflatie te bestrijden. De renteverhoging van 50 basispunten is groter dan verwacht en de grootste in 22 jaar. ECB-voorzitster Christine Lagarde had na de vorige vergadering gezegd dat de centrale bank van plan was de rente in juli met 25 basispunten te verhogen.
De depositorente, het belangrijkste rentetarief van de ECB, stijgt naar 0 %. Daarmee komt een einde aan een periode van acht jaar met negatieve rentes. De banken moeten voortaan geen strafrente meer betalen als ze te veel geld parkeren bij de centrale bank. Ook twee andere rentetarieven van de ECB stijgen met 50 basispunten.
Waarom kiest de ECB voor een forse renteverhoging?
‘Er zijn twee redenen’, zei Lagarde op een persconferentie. De inflatierisico’s zijn verder gestegen en de bestuurders hebben unaniem een akkoord bereikt over een nieuw instrument dat te grote renteverschillen in de eurozone zal bestrijden.
Lagarde merkte op dat de inflatie in juni is gestegen van 8,10 naar 8,60 % en dat nog prijsverhogingen in de pijplijn zitten. ‘De prijsdruk breidt zich uit naar meer en meer sectoren. We verwachten dat de inflatie nog enige tijd te hoog blijft.’ Bovendien wakkert de daling van de euro tegenover de dollar de inflatie verder aan.
De ECB streeft naar 2 % inflatie op middellange termijn. Lagarde maakte duidelijk dat dus nog renteverhogingen volgen, ondanks de vertragende economische groei en een dreigende recessie.
‘De eerste en komende renteverhogingen hebben als doel de inflatieverwachtingen te drukken en de gekwetste reputatie en geloofwaardigheid van de ECB als inflatiebestrijder te herstellen’, zegt Carsten Brzeski, hoofd macro-economie van ING. De meeste andere centrale banken, zoals de Amerikaanse Federal Reserve en de Bank of England, zijn al enkele maanden geleden begonnen met renteverhogingen.
Waarom heeft de ECB een nieuw instrument nodig?
De renteverhoging van donderdag en de geplande renteverhogingen van de ECB hebben vragen doen rijzen over de houdbaarheid van de overheidsschulden van landen met een hoge schuldgraad. Hun kosten om geld te lenen zullen oplopen en beleggers eisen een hogere risicopremie voor staatsobligaties van die landen. Daardoor en door de regeringscrisis in Rome is de langetermijnrente in Italië sinds begin juni veel meer gestegen dan in Duitsland.
Overdreven renteverschillen verhinderen dat het monetair beleid van de ECB een gelijkaardige impact heeft in alle landen van de eurozone. Blijven de renteverschillen oplopen, dan dreigt bovendien het doembeeld van een nieuwe schuldencrisis op te duiken.
Daarom zal de ECB haar nieuwe instrument – dat transmissieprotectie-instrument (TPI) heet – inzetten tegen ‘ongerechtvaardigde, wanordelijke marktontwikkelingen’. Ze preciseert niet wanneer van dergelijke marktontwikkelingen kan worden gesproken.
Wel duidelijk is het opzet. De ECB zal bijvoorbeeld Italiaanse staatsobligaties opkopen als de Italiaanse langetermijnrente te veel stijgt ten opzichte van die in andere eurolanden. Lagarde beklemtoonde dat op de mogelijke aankopen geen limiet staat.
Politiek ligt dat erg gevoelig. Het lijkt een kwestie van tijd voor de kritiek opduikt dat de ECB door die flexibele aanpak de schuldbeladen eurolanden financiert, waardoor die geen druk ervaren om hun begroting op orde te zetten.
De ECB benadrukte donderdag dan ook dat ze alleen obligaties zal kopen van landen die aan bepaalde voorwaarden voldoen. Ze moeten onder meer de begrotingsadviezen van de Europese Commissie volgen en een gezond macro- economisch beleid voeren.
Komen er nog forse renteverhogingen?
De ECB zegt alleen dat ze de rente verder zal verhogen, maar laat niet in haar kaarten kijken. ‘De raad van bestuur zal tijdens de volgende vergaderingen de rentetarieven op een passende wijze normaliseren.’
In juni zei dat de ECB dat ze van plan was de rente in juli met 25 basispunten te verhogen en dat ze in september de rente forser zou verhogen als de inflatievooruitzichten hetzelfde bleven of verslechterden. ‘Na de renteverhoging met 50 in plaats van 25 basispunten in juli is de communicatie over september niet meer van toepassing’, zei Lagarde. ‘Wat we in september doen, zal afhangen van de cijfers.’
Lagarde zei ook dat het eindpunt van de geplande renteverhogingen – een neutrale rente – niet is veranderd. Maar ze wilde niet kwijt hoe hoog de neutrale rente is. De geldmarkt verwacht dat de ECB de depositorente tegen maart volgend jaar geleidelijk verhoogt naar 1,25 of 1,50 %.
