De coronacrisis lijkt de arbeidsmarkt te hebben gespaard van ‘al te groot onheil’, stelt de Hoge Raad voor de Werkgelegenheid vast. Maar onder de gemiddelden schuilen grote verschillen.
Door de ongeziene overheidsmaatregelen, zoals tijdelijke werkloosheid en overbruggingsrecht voor zelfstandigen, en het aanpassingsvermogen van bedrijven, is het aantal werklozen maar beperkt gestegen – zeker in vergelijking met vorige crises. In mei zat de werkloosheid weer op het gemiddelde niveau van 2019. Met die bedenking dat er nog steeds ongeveer dubbel zoveel werknemers en zelfstandigen gebruikmaken van tijdelijke werkloosheid, en dus buiten de werkloosheidcijfers vallen. Dat soepelere systeem van tijdelijke werkloosheid loopt nog zeker tot eind september, besliste de regering.
De keerzijde van de medaille is dat die gemiddelden een grote polarisatie op de arbeidsmarkt verbergen. Zo zijn er grote verschillen tussen de sectoren. Degene die het meest hebben geleden onder de coronacrisis, zoals de horeca, winkels of organisatoren van evenementen, hebben niet alleen het meest gebruikgemaakt van tijdelijke werkloosheid, maar kenden ook het grootste banenverlies. En dat terwijl het aantal loontrekkenden in sectoren als landbouw, bouw en transport vorig jaar is gegroeid. ‘Die tweedeling is essentieel om de impact van covid te begrijpen,’ zei Vanackere, ‘want gemiddelden vatten de realiteit niet.’
Jongeren
Dat geldt ook op individueel niveau. ‘Als economie hebben we de crisis kunnen doorstaan,’ zegt Vanackere, ‘maar sommige categorieën van mensen hebben afgezien.’ Van de werknemers met een tijdelijk contract verloor 7,80 % zijn baan, terwijl dat voor mensen met een vast contract maar 0,40 % was. Ook het aantal langdurig werklozen nam met maar liefst 10,00 % toe. De Hoge Raad wijst erop dat niet alleen het aantal aanvragen bij het OCMW is gestegen, maar ook andere vormen van hulp, zoals schuldbemiddeling, medische zorg en voedselbedeling.
Jongeren en vrouwen deelden ook in de klappen. Waar het niet ongewoon is dat jongeren bij een economische crisis sneller uit de boot vallen, had corona een ‘atypische impact’ op vrouwen, merkte Vanackere op. Bij eerdere crisissen, zoals na 2008, werden vooral conjunctuurgevoelige sectoren – waar meer mannen zijn tewerkgesteld – getroffen. ‘Maar deze keer hebben vrouwen harder afgezien dan mannen’, aldus Vanackere.
Niet alleen het aantal aanvragen bij het OCMW is gestegen, maar ook andere vormen van steun zoals voedsel- en medische hulp
Het rapport verwijst daarvoor naar de ‘specifieke aard’ van deze crisis, die vooral de dienstensectoren en detailhandel (waar 58,00 % van de werknemers vrouwen zijn) heeft geraakt. ‘Bovendien hebben heel wat vrouwen voor de kinderen moeten zorgen toen de scholen gesloten waren’, klinkt het. Volgens de cijfers van de RVA werd 71 ,00 % van de aanvragen van coronaouderschapsverlof ingediend door vrouwen.
Pijnpunten blijven
Ten slotte hebben ook laaggeschoolden en mensen die buiten de EU werden geboren, meer afgezien door de crisis. Die polarisatie kenmerkte de Belgische arbeidsmarkt al voor covid, en ze is lang niet het enige aanslepende probleem dat opnieuw aan de oppervlakte komt. Zo ligt de vacaturegraad in ons land veel hoger dan in andere landen. Bedrijven hebben moeite om mensen aan te trekken, volgens meer dan de helft komt dat wegens een gebrek aan kandidaten.
Dat verklaart mee waarom België relatief minder ‘actieven’ (werkenden of werklozen) bij de beroepsbevolking telt. Ons land slaagt er ook minder in dan andere landen – en dan zeker de noordelijke ‘modellanden’ – om werklozen naar een baan te begeleiden. Dat is zeker in Brussel problematisch.
De Hoge Raad blijft erop aandringen dat er meer individuele begeleiding voor kansengroepen nodig zal zijn om die uitdaging te lijf te gaan. De crisis kan een uitgelezen kans zijn om die lang aanslepende problemen aan te pakken, denkt Vanackere. ‘Corona heeft ons getoond dat we een sterk aanpassingsvermogen hebben.’
