Het aantal jobs dat door herstructureringen sneuvelt, ligt lager dan bij vorige crisissen en het werkloosheidscijfer in Vlaanderen zit al op precrisisniveau. Waarom lijken bedrijven en de arbeidsmarkt deze crisis niet echt te voelen? Drie oorzaken.
1. Steviger verankerde industrie
Is het meer dan toeval? In de naweeën van de vorige grote economische crisis ging zowel Ford Genk als Opel Antwerpen dicht. Deze keer was het omgekeerd: midden in de crisis kregen de resterende Belgische autofabrieken van Volvo en Audi nieuwe elektrische modellen toegewezen. Tijdens vorige recessies moesten grote delen van het economische weefsel door een transformatie. Van de sluiting van de steenkoolmijnen, over automatiseringsgolven tot het massaal verhuizen van productie aan goedkopeloonlanden. Dat ging telkens gepaard met massale ontslagen. Maar deze crisis lijkt niet gepaard te gaan met een grote omwenteling van het economische bestel. ‘Onze bedrijven zijn innovatiever dan tien jaar geleden. Vaak zijn de Belgische vestigingen toonaangevend binnen internationale groepen, waardoor ze nieuwe investeringen toegewezen krijgen’, verklaart Hans Maertens, gedelegeerd bestuurder van Voka waarom bedrijven minder hard getroffen worden.
‘De industriële clusters die we hebben in pakweg voeding, farma of chemie zijn innovatiever en opener geworden’, voegt Leo Sleuwaegen, professor economie aan de KU Leuven, eraan toe. Alhoewel hij tegelijk stelt dat dit veel minder geldt voor de Belgische dienstensectoren. Ook automatisering en hogere lonen in Azië of Oost-Europa remmen de behoefte om nog veel activiteiten naar andere landen te verhuizen. De roep naar reshoring, het terughalen van productie naar het Westen, klinkt na een jaar corona en een week blokkering van het Suezkanaal steeds luider.
2. Bedrijven vergeten krapte niet
‘Jobs, jobs, jobs’, was het credo van de Zweedse coalitie van Charles Michel. Op de vooravond van de coronacrisis was die slogan bij bedrijven veranderd in ‘volk, volk, volk’. De krapte op de arbeidsmarkt was erg hoog, waardoor heel wat vacatures niet ingevuld raakten. In Vlaanderen waren er in februari 2020 235.073 vacatures voor slechts 182.441 werkzoekenden. ‘Bedrijven zijn die krapte niet vergeten en kijken naar de lange termijn. Zelfs al heb je nu niet voldoende orders, je ontslaat geen twintig werknemers als je weet dat je er binnen een jaar opnieuw vijftien nodig hebt. Zeker als die dan heel moeilijk te vinden zijn.’
‘De demografie verschilt ook tegenover vorige crises. De beroepsbevolking stijgt door de vergrijzing nog nauwelijks. In de crisis van 2008 was er nog een aangroei van de beroepsbevolking met 60.000 mensen’, zegt Jan Denys, arbeidsmarktspecialist bij hr-dienstenbedrijf Randstad.
De kloof met de donkere jaren 80 is hier nog veel groter. De jongerenwerkloosheid scheerde hoge toppen. Vanaf eind jaren 70 kwam de grote babyboomgeneratie op de arbeidsmarkt, en was er een groot structureel tekort aan jobs. Voor de Brusselse arbeidsmarkt met zijn hoge jongerenwerkloosheid geldt dit veel minder.
3. Gulheid van vadertje staat
In de nasleep van 2008 was er nauwelijks sprake van stimuli door de overheid. Integendeel, het discours ging snel over op bezuinigingen, wat op de economie woog. Nu hebben de overheden in de wereld massaal gereageerd via duizelingwekkende bedragen. Daardoor werd de koopkracht bij grote delen van de bevolking in België en daarbuiten niet geraakt. Gezinnen bleven geld spenderen. Zo herstelde de verkoop van auto’s zich veel sneller dan wat autoproducenten na de eerste coronamaanden hadden verwacht. Ook in infrastructuur werd verder geïnvesteerd.
Daarnaast was de overheid gul met het toekennen van tijdelijke werkloosheid, premies of moratoria op faillissementen om door corona getroffen bedrijven te beschermen. In januari 2021 waren er nog steeds 302.149 tijdelijke werklozen in Vlaanderen. De algemene vrees is, dat als de steunmaatregelen wegvallen, we toch meer faillissementen, herstructueringen en ontslagen zullen zien. Zeker in de horeca en evenementensector worden faillissementen en ontslagen verwacht.
‘Maar de impact op het aantal jobs zal wellicht beperkt zijn, omdat we na de coronacrisis ongeveer evenveel gebruik zullen maken van de horeca. Misschien zullen het andere mensen en bedrijven zijn, maar in het aantal jobs zal er niet zoveel verschil zijn met ervoor’, zegt Maertens.
