De digitale munt bitcoin breekt weer records. Maar met die populariteit piekt ook de stroomvraag. Het netwerk verbruikt meer dan alle Belgen samen, en dwingt Tesla-baas Elon Musk tot een merkwaardige spagaat.

De nieuwe goudrush mag dan virtueel zijn, de impact op het klimaat is reëel. Houwelen en pannen zijn ingeruild voor computers, die ­codes kraken om digitale munten te creëren, zoals de bitcoin. Maar door de groeiende populariteit van de bitcoin vergt dat digitale ontginnen (‘mining’) steeds meer energie, waardoor ook de CO2-emissies en de impact op het klimaat snel groeien. Met 120 terawattuur per jaar verbruikt het bitcoinnetwerk al meer stroom dan België of Nederland (zie grafiek), leert een vergelijking van het ­Centrum voor alternatieve ­financiering (CAF) aan de Britse Cambridge-universiteit. Slechts dertig landen verbruiken meer dan de cryptomunt, die naar schatting 0,55 % van het ­wereldwijde stroomverbruik voor zijn rekening neemt.

 

Bovendien drijft de stijgende populariteit die energievraag verder op. Nu de bitcoin opnieuw records breekt – gisteren werd met de grens van 50.000 dollar geflirt – trekt het netwerk ook veel meer goudzoekers aan, die de digitale munt willen ontginnen. ‘Hoe meer mensen op het netwerk, hoe complexer het ontginnen wordt, hoe meer rekenkracht nodig is en hoe groter de energievraag’, legt ­Michel Rauchs uit. Hij is als ­econoom verbonden aan het CAF in Cambridge. Het stroomverbruik ligt vandaag drie keer hoger dan bij een vorige prijspiek, eind 2017.

Een-tweetje met kolen

De energievraag kunnen we vrij ­accuraat inschatten, zegt Rauchs, maar de totale CO2-uitstoot is moeilijker te berekenen. ‘Die hangt af van waar bitcoins worden ontgonnen, en welke stroom er wordt gebruikt.’ Bitcoin-miners zijn mobiel en gaan op zoek naar de goedkoopste elektriciteit. Daarom zijn velen van hen actief in Iran en China, waar veel stroom uit kolencentrales wordt gewonnen. Vorig jaar sloot bitcoinbedrijf Marathon zelfs een akkoord met een kolencentrale in de Amerikaanse staat Montana, om goedkope elektriciteit te verzekeren. Maar evengoed zien bitcoindelvers hun heil in IJsland en Noorwegen, waar elektriciteit bijna volledig hernieuwbaar is, en de koude temperaturen de computers en servers helpen te koelen. ‘In China emigreren bitcoin-miners in het regenseizoen naar ­plaatsen waar veel waterkracht is, en nu hernieuwbare stroom op veel plaatsen de goedkoopste vorm van energie is geworden, neemt dat aandeel toe’, zegt Rauchs.

Schattingen over hoe koolstofintensief het digitaal ontginnen is, lopen uiteen. Maar dat de ecologische voetafdruk van de bitcoin niet meer kan worden genegeerd, staat buiten kijf. Digiconomist, een platform opgericht door de Nederlandse econoom Alex de Vries, vergelijkt de jaarlijkse CO2-uitstoot (37 megaton) met die van Nieuw-Zeeland. Een swipe met een Visa-kaart stoot volgens datzelfde platform tot 700.000 keer minder emissies uit dan een bitcointransactie. Een wetenschappelijk getoetst ­artikel in Nature Climate Change schreef de bitcoin al in 2018 het potentieel toe om de klimaatopwarming al ­tegen 2033 boven de grens van 2 graden Celsius te stuwen – en de klimaatambities van Parijs te torpederen.

‘Klimaatidiotie’

Ironisch genoeg is de recente populariteit van de bitcoin deels te danken aan Elon Musk, die met zijn elektrische Tesla-wagens al jaren een groene revolutie voorstaat en onlangs 100 miljoen euro uitloofde voor wie oplossingen vindt om CO2 uit de atmosfeer te halen en op te slaan. Dat Musk maar liefst 1,5 miljard dollar in de bitcoin investeerde, staat haaks op die am­bitie, merkte columnist Jonathan Ford op in de Financial Times. Hij noemt de bitcoin ‘klimaatidiotie’.

‘Nu ook institutionele beleggers steeds meer interesse tonen voor de bitcoin, wordt de vraag hoe schadelijk de munt is voor het klimaat nog belangrijker’, zegt Rauchs. Zij zijn niet zelden gebonden door ESG-ratings (MSCI), die de duurzaamheid van beleggingen beoordelen. Tesla heeft nu een A-beoordeling, maar komt die niet op de helling te staan door de investering in bitcoin? Het maakt een portefeuille in ieder geval ‘minder groen’, merkte Barclays ­Private Bank al op.

Nieuw goud

Zijn er dan geen manieren om de productie van bitcoins minder energie-intensief te maken? Al bij het begin, in 2009, uitte cryptopionier Hal Finney zijn bezorgdheid over de klimaatimpact. De energie-inefficiëntie zit in het DNA van de munt, klinkt het. ‘Technisch bestaan er minder energieslorpende oplossingen en er zijn al veel ­klimaatvriendelijke digitale munten’, zegt Rauchs. ‘Maar het valt te betwijfelen of de bitcoingemeenschap zo’n aanpassing zou aanvaarden. Zij beschouwen bitcoin als digitaal goud en dan is alleen het hoogste niveau van veiligheid genoeg.’ Echt goud ontginnen en verhandelen heeft ook een stevige klimaatimpact, redeneren ze.

De kosten van de bitcoin worden almaar zichtbaarder, besluit Rauchs, maar de baten zijn nog moeilijk in te schatten. ‘Als de bitcoin echt het nieuwe goud wordt en sociaal positieve veranderingen kan teweegbrengen, zijn die kosten te verantwoorden. Maar als de munt alleen voor speculatie of witwassen wordt gebruikt, is het antwoord duidelijk neen.’

Hoe prijs en stroomverbruik pieken

De digitale munt bitcoin is gebaseerd op blockchaintechnologie. Een gedecentraliseerd netwerk van computers houdt een logboek van alle transacties bij, die een lange ketting van virtuele blokken vormen. Bij iedere transactie wordt een schakel aan die ketting toegevoegd. Maar die moet telkens gecontroleerd ­worden door ‘miners’, die met hun computer(s) de transactie verifiëren door ingewikkelde berekeningen op te lossen, en kijken of er in die lange ketting geen stappen zijn overge­slagen.

Wie helpt om transacties te verifiëren, krijgt in ruil een aantal fonkelnieuwe bitcoins, maar die beloning halveert na 210.000 transacties – waardoor het uiteindelijke aantal bitcoins eindig is. Dat is zo bepaald in het bitcoinmanifest, dat in 2008 werd gepubliceerd en door niemand eenzijdig kan worden aangepast.

Rond het jaar 2140 moet zo de laatste van 21 miljoen bitcoins ontgonnen zijn. Om dat tempo aan te houden, moet er ongeveer elke tien minuten een blok aan de ketting bijkomen. Als er door de hoge prijs – zoals nu – meer mensen bitcoins gaan ontginnen, kunnen ze de berekeningen sneller uitvoeren. Daarom worden die berekeningen automatisch complexer naarmate er meer miners actief zijn. Dat is ook de reden waarom de energievraag vaak piekt met de prijs. En omgekeerd worden de be­rekeningen weer eenvoudiger als miners afhaken, doordat de prijs terugvalt. Dan is veel minder rekenkracht én energie nodig om de berekeningen in tien minuten te maken. (kde)

DELBEKE, K. De munt die meer stroom verbruikt dan alle Belgen samen. De Standaard, 16 februari 2021, 2.

Lees ook De Bitcoin: De munt die elke dag in het nieuws is, maar waar u niets van begrijpt