De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft de gouverneur van de centrale bank vervangen, in een poging de lira te stutten. Maar het is niet duidelijk wat de nieuwe man, oud-minister van Financiën Nice Agbal, geacht wordt te doen tegen de val van de Turkse munt. Die is sinds begin dit jaar 35,00 % in waarde gedaald.
De wisseling van de wacht, zaterdagmorgen in alle vroegte bekendgemaakt, volgde op de zoveelste duikeling van de Turkse munt. Vrijdag was 1.000 lira nog 99 euro waard, eind oktober was dat 106 (in januari 153). Agbal is de vierde bankgouverneur in vijf jaar.
Economen en de internationale markten wachten al heel lang op een verhoging van de rente door de centrale bank van Turkije. Dat wordt gezien als de enige manier om het instorten van de lira te stoppen of op zijn minst te vertragen. De Turkse regering hecht grote waarde aan een lage rente omdat ze die ziet als dé manier om de economie aan te jagen. Met goedkope leningen zouden ondernemers verlokt kunnen worden nieuwe activiteiten te beginnen. Vooral de bouw en de onroerendgoedmarkt worden geacht daarvan te profiteren.
Een aanvullende reden heeft te maken met de coronacrisis. In plaats van met subsidies kwam de regering het getroffen bedrijfsleven te hulp met goedkope leningen. Verhoging van de rente zou wat dat betreft roet in het eten gooien. “Met het steunpakket ontstond een kredietboom”, zegt economisch analist Ozan Sakar. “Daardoor zakte de lira nog verder weg.”
President Erdogan houdt stug vol dat lage rente leidt tot lage inflatie. In de economische wetenschap bestaat daarvoor geen bewijs. Het geldt juist dat een zwakke munt tot hogere inflatie leidt. Turkije zelf is een voorbeeld. Veel economen menen daarbij dat het officiële cijfer van 12,00 % inflatie sterk geflatteerd is. Het zou minstens 20,00 % zijn.
Ook de onafhankelijkheid van de centrale bank staat op het spel. Die is bij wet vastgelegd en geldt bij buitenlandse investeerders als voorwaarde voor vertrouwen in Turkije. Maar Erdogan heeft vaak de indruk gewekt te vinden dat de gouverneur moet doen wat de president zegt. Dat speelde ook bij de vorige wisseling van gouverneurs, pas vijftien maanden geleden.
Zondebok
Waarnemers menen dat Murat Uysal, die zaterdag werd vervangen, toen werd aangesteld met als opdracht de rente laag te houden. “En dat is precies wat hij heeft gedaan”, zegt Sakar. “Hij heeft de rente zelfs sterk verlaagd. Daarom is zijn vervanging verrassend. Uysal heeft gedaan wat hem was opgedragen en toch moet hij weg. Blijkbaar had de regering een zondebok nodig.”
Selva Demiralp, hoogleraar aan de Koç Universiteit en expert inzake centrale banken, vermoedt een iets ander scenario. Volgens haar besefte Uysal de noodzaak van hogere rente en bracht hem dit in conflict met de president. “Zonder verhoging zal de financiële crisis alleen maar erger worden”, zegt ze.
Meer landen met opkomende markten hebben door de corona problemen met hun munt, maar nergens is de pijn zo groot als in Turkije. De lira is de zwakste munt in de opkomende markten. Vorige week werd de Braziliaanse real in neerwaartse richting gepasseerd. Bovendien kwam de recessie ruimschoots vroeger dan de coronapandemie. In 2018 raakte Turkije al in een crisis, met een dramatische val van de lira. Eind vorig jaar leek het land uit het dal te klimmen. Tot het virus toesloeg.
De vraag is hoe de financiële markten maandag reageren op de benoeming van Agbal. Het gebrek aan toelichting voorspelt weinig goeds. Transparantie is belangrijk voor het vertrouwen. Nu is niet duidelijk welk signaal aan de markten wordt gegeven.
