Zuid-Amerikaans vlees zal makkelijker Europa binnenkomen, en dat belooft nog tot flink wat protest te leiden.
Precies twintig jaar hebben ze erover onderhandeld, maar vrijdagavond laat was het eindelijk rond. Europa en het Zuid-Amerikaanse handelsblok Mercosur – Brazilië, Argentinië, Uruguay en Paraguay – sloten een handelsakkoord.
Meteen werden de superlatieven bovengehaald. In een trumpiaanse tweet schreef de Braziliaanse president Jair Bolsonaro: ‘Historisch! Dit is een van de belangrijkste handelsakkoorden aller tijden. Het zal onze economie enorme voordelen brengen.’ Jean-Claude Juncker, de voorzitter van de Europese Commissie, trad hem bij. ‘Ik wik mijn woorden als ik zeg dat dit een historisch moment is.’
De vier Mercosur-landen zijn goed voor 260 miljoen inwoners, de Europese Unie telt er 512 miljoen. Beide blokken zijn goed voor een kwart van de wereldeconomie. Vandaag voert Europa 45 miljard euro uit naar de vier landen. De invoer is goed voor 43 miljard.
Er is in elk geval veel potentieel om die bedragen te laten toenemen, zegt Jan Van Hove, hoofdeconoom van KBC en professor Internationale Economie aan de KU Leuven. ‘Onze uitvoer naar Zuid-Amerika is veel minder gegroeid dan naar bijvoorbeeld Azië. Het is een moeilijke markt met veel politieke wissels. En ze zijn meer gericht op de VS.’
Met het nieuwe handelsakkoord zullen bedrijven 4 miljard euro aan uitvoerrechten uitsparen, stelt de Europese Commissie. Dat is vier keer meer dan bij het handelsakkoord met Japan, en zeven keer meer dan dat met Canada. Dat laatste, het Ceta-akkoord, kon op flink wat protest rekenen, onder anderen van toenmalig Waals minister-president Paul Magnette (PS). En ook nu belooft het verzet hevig te worden.
Dankzij het handelsakkoord zullen Europese bedrijven makkelijker auto’s kunnen uitvoeren (de huidige invoerheffingen bedragen 35,00 %). Ook uitvoer van chemicaliën, geneesmiddelen en machines wordt aantrekkelijker. Dat geldt ook voor chocolade, wijn en kazen. Op 91,00 % van de goederen die vandaag naar Mercosur uitgevoerd worden, verdwijnen de invoerheffingen. Dat gebeurt over een periode van 15 jaar.
De grootste toegeving die de EU doet, zijn de lagere tarieven op rundvlees, kippenvlees, suiker en ethanol. Voor 99.000 ton aan rundvlees geldt een tarief van 7,50 %. Voor telkens 180.000 ton aan suiker en kippenvlees geldt een nultarief.
Regenwoud
Volgens de Boerenbond dreigt ‘het Europese familiale landbouwmodel het onderspit te delven’, omdat Europese boeren zullen moeten optornen tegen veel grotere industriële Zuid-Amerikaanse landbouwbedrijven. De Duitse Boerenbond oppert bovendien dat er meer antibiotica en pesticiden gebruikt worden. De Belgische Boerenbond wijst erop dat de normen voor traceerbaarheid, voedselveiligheid en dierenwelzijn ‘van een andere orde’ zijn.
Bovendien wordt gevreesd dat nog meer regenwoud gekapt zal worden voor landbouwdoeleinden. Ook de mensenrechten in Brazilië zijn na het aantreden van Bolsonaro een zorg. Twee weken geleden vroegen driehonderd ngo’s om de handelsbesprekingen onmiddellijk stop te zetten.
Phil Hogan, Europees commissaris van Landbouw, gaf toe dat de EU ‘toegevingen moest doen om een gebalanceerd akkoord te bereiken’. Hij zegt dat de Europese Commissie financiële middelen zal uittrekken om de boeren tegemoet te komen. De Commissie benadrukt ook dat de normen voor voedselveiligheid niet verlaagd worden. Cecilia Malmström, Europees commissaris voor Handel, sust dat de 99.000 ton rundvlees gelijkstaat met 1,20 % van de Europese consumptie.
Nu beide economische blokken het akkoord goedgekeurd hebben, moeten ook de Europese Raad, bestaande uit de 28 regeringsleiders, en het Europees Parlement hun goedkeuring geven. Ook de individuele landen moeten het in hun eigen parlementen ratificeren.
Dat belooft flink wat heibel op te leveren. Heel wat landen, waaronder België, hebben hun bezorgdheid over het akkoord geuit. De Franse president Emmanuel Macron dreigde ermee het akkoord niet goed te keuren als Brazilië zich terugtrekt uit het akkoord van Parijs. Maar Brazilië zegt in het akkoord formeel dat het dat niet zal doen.
Ook al kan de ratificatie van het akkoord nog jaren in beslag nemen, de gevolgen zullen onmiddellijk voelbaar worden. ‘We zien dat bij alle handelsakkoorden: de officiële ratificatie speelt niet zo’n belangrijke rol’, zegt Van Hove. ‘Europese bedrijven gaan voor hun toekomstige plannen nu al eens in Zuid-Amerika kijken.’
Volgens Van Hove zullen de Europese bedrijven een groter voordeel hebben. ‘Zij zullen hun handelsstromen mogelijk moeten heroriënteren, als er minder naar de VS of China kan. Dit akkoord maakt dat makkelijker.’
Dat Europa en de Zuid-Amerikaanse landen na twintig jaar onderhandelen eindelijk een akkoord hebben, is geen toeval. Beide blokken willen een tegengewicht geven aan het protectionisme van de Amerikaanse president Donald Trump. ‘We laten een sterk signaal horen dat wij voor op regels gebaseerde handel zijn’, stelt Juncker.
Trump begroef ook het Europees-Amerikaanse handelsakkoord TTIP, dat in economisch belang nog groter is dan het akkoord met Mercosur. Al sluit Van Hove niet uit dat het er in afgeslankte versie alsnog komt. ‘Maar het is heel binair: voor hetzelfde geld trekt hij de tarieven op Europese auto’s op.’ In dat geval helpt het als er zich in Zuid-Amerika een nieuwe markt aandient.
Ook de Zuid-Amerikaanse landen voelen zich in de steek gelaten door Trump. ‘Ze zijn ook beducht dat de handelsoorlog tegenover Mexico gaat overslaan naar de rest van Zuid-Amerika’, zegt Van Hove.
Bovendien kunnen de twee grootste landen, Brazilië en Argentinië, het akkoord ook politiek goed gebruiken. Argentinië kent zijn tweede recessie in vijf jaar. Voor de verkiezingen in oktober kan president Mauricio Macri wel een overwinning gebruiken.
Dat ook Bolsonaro overstag gaat, is opmerkelijk. Hij staat niet bekend als een voorstander van vrijhandel. Paulo Guedes, een van zijn belangrijkste ministers, is dat wel, en zette zich hard in voor een akkoord. Want ook Bolsonaro kan een opsteker gebruiken: geen enkele Braziliaanse president was na de eerste maanden presidentschap zo onpopulair als Bolsonaro.
