Het einde van de suikerquota betekent voor de gehele suikersector een grote aanpassing. De hoeveelheid suiker die voor voeding op de Europese markt verkocht kon worden, was bijna 50 jaar lang beperkt door een quotum. Sinds gisteren valt deze beperking volledig weg. Tegelijk kan de landbouwsector niet meer rekenen op een gegarandeerde minimumprijs.
Dalende prijzen
Effecten op de suikerproductie en op de bietenprijs kunnen dan ook niet uitblijven, waarschuwt de Nederlandse Rabobank in een nieuw rapport. Ruud Schers, suikeranalist bij Rabobank, gaat uit van een flink hogere suikerproductie in Europa. Daarnaast moeten we rekening houden met dalende prijzen. Die zie je nu al. Eind vorig jaar had de suikerprijs zich gestabiliseerd tot zo’n 500 euro per ton. Maar dit jaar is de suikerprijs liefst met 28,00 % gezakt.
‘De suikerprijs staat historisch laag’, bevestigt Mathieu Vrancken, ex-voorzitter van de zowat 6.800 suikerbietentelers in ons land. Zo laag dat de Belgische suikerbietentelers aan de alarmbel trekken. ‘Als je kijkt naar de laatste termijncontracten, krijg je nu niet meer dan 340 tot 350 euro per ton.’ Goed nieuws voor de consument, maar voor de suikterbietentelers dreigt een even grote ramp als na het afschaffen van de melkquota. ‘Dit is even hopeloos als destijds voor de melkboeren. Als er niets verandert, gaan we straks ver onder de kostprijs moeten produceren.’
Er was immers al een overaanbod op de suikermarkt, maar door het afschaffen van de Europese quota dreigt dat overaanbod nog toe te nemen. Veel suikerbietentelers hebben geanticipeerd op de afschaffing van het suikerquotum door hun productie op te trekken. Ook in ons land. Zo bedraagt het Belgische bietenareaal dit jaar 64.439 hectare, wat ruim 14,00 % meer is dan in 2016. Daarbovenop komt nog eens een bovengemiddelde opbrengst, want de suikerbieten zijn ondanks de lange droogte goed blijven doorgroeien.
Maar overproductie is niet het enige probleem. Door het afschaffen van de quota wordt de Europese suikerprijs ook veel gevoeliger voor de schommelingen op de wereldmarkt. Die is niet alleen afhankelijk van de suikerbietenteelt. De EU is weliswaar met ongeveer 50,00 % van de totale productie de grootste producent van bietsuiker ter wereld. Maar bietsuiker zelf is echter slechts goed voor 20,00 % van de wereldsuikerproductie. De overige 80,00 % wordt uit suikerriet gewonnen.
En dat suikerriet wordt dan weer vooral geproduceerd in Brazilië, dat in zijn eentje ongeveer de helft van de wereldhandel voor zijn rekening neemt. Met belangrijke gevolgen. Zo is een flink stuk van de recente daling van de wereldsuikerprijs te wijten aan de gedaalde wisselkoers van de Braziliaanse real (door de politieke onrust in dat land). Telkens Brazilië niest, wordt de suikermarkt zwaar verkouden.
Twee suikerfabrieken
Toch vreest de Europese Commissie niet dat de Europese suikermarkt in de toekomst zwaar verstoord zal worden. Het wegvallen van de quota betekent niet dat alle Europese steun voor de suikersector wegvalt mochten zich onverwachte marktverstoringen voordoen. Zo kunnen er invoerrechten opgelegd worden, net als opslag- en andere crisismaatregelen.
‘Ach, dat is een pleister op een houten been. De Commissie is haar eigen wanbeleid gewoon aan het goedpraten. De melkquota werden nog in fases afgeschaft, voor suiker is er geen overgangsperiode’, zucht Vrancken. In de voorgestelde crisismaatregelen heeft hij dan ook geen vertrouwen. ‘Als je het teveel aan suiker opslaat, ga je het probleem enkel uitstellen. Net als met de melkplas destijds, moet het suikeroverschot vroeg of laat toch op de markt komen.’
Gelukkig blijft de mogelijkheid bestaan om collectief te onderhandelen over waardeverdelingsclausules in contracten tussen bietentelers en suikerverwerkers. Maar ook daarop heeft Vrancken forse kritiek. ‘Onze onderhandelingspositie is veel te zwak: er zijn maar twee suikerfabrieken in België : de Tiense Suikerraffinaderij in Tienen en Iscal Sugar in het Waalse Fontenoy. In de praktijk komt het er meestal op neer dat zij de toegevoegde waarde in de suikerketen opstrijken en er voor ons weinig of niets overblijft.’
