De omvang van de sociale verkiezingen is groot, met 132.000 kandidaten in ruim 6.000 bedrijven. Maar het aantal werknemers dat effectief zijn stem uitbrengt, daalt keer op keer.
De vierjaarlijkse sociale verkiezingen worden weleens de grootste oefening in democratie genoemd. Het aantal kandidaten spreekt alvast tot de verbeelding. Vanaf vandaag, 9 mei, tot 22 mei dingen zo’n 132.000 kandidaten van de drie vakbonden (en onafhankelijke kaderledenlijsten) naar de gunst van ongeveer 1,45 miljoen stemgerechtigde werknemers.
Volgens De Tijd waren er nooit meer kandidaten dan dit jaar. Het socialistische ABVV en de liberale ACLVB zagen hun kandidatenlijsten groeien, tot respectievelijk 52.000 en bijna 20.000. Bij de marktleider, het christelijke ACV, is er een lichte daling tot 61.000.
Het aantal vrouwen op de lijsten blijft laag. Amper één op de drie is een vrouw.
Meedoen loont, want de kandidaten hebben mathematisch een grote kans om verkozen te raken. Zo wisten in 2012 16.000 van de ruim 35.000 ACV-kandidaten voor de preventiecomités een mandaat binnen te halen. Dat geeft een succespercentage van 45,70 %. Voor de ondernemingsraad was dat bij het ACV 41,00 %.
Ter vergelijking: ABVV’ers hadden vier jaar geleden tussen 32,00 en 34,00 % kans om verkozen te raken, voor de liberale kandidaten van ACLVB was dat tussen 19,00 en 21,00 %.
Bij die hoge percentages hoort een kanttekening. In heel wat bedrijven worden de kandidaten ‘automatisch verkozen’. Bij gebrek aan een tweede of derde lijst krijgen ze hun mandaat toegewezen, zelfs zonder stemming. Dat gebeurt het vaakst in non-profitorganisaties, waar het ACV sterk staat.
Maar anders dan het hoge aantal kandidaten doet vermoeden, zorgen de sociale verkiezingen steeds minder voor animo in de bedrijven. Dat blijkt uit de opkomstcijfers van de kiezers.
Niet verplicht
Werknemers zijn niet verplicht om te gaan stemmen. Ze doen dat op vrijwillige basis. En steeds minder werknemers maken ook gebruik van die kans, blijkt uit cijfers van de federale overheidsdienst Werk.
In 2012 bracht 67,00 % van de stemgerechtigde arbeiders en 59,00 % van de bedienden effectief zijn stem uit. Bij de kaderleden ging precies de helft stemmen (50,00 %), maar bij de jongeren was dat slechts het geval voor 31,00 %.
De participatiegraad vertoont een (fel) dalende curve. In 2004 brachten nog meer dan drie op de vier van de arbeiders hun stem uit, bij de bedienden waren er dat meer dan twee op de drie, bij de jongeren de helft (zie grafiek).
Als deze trend in de komende twee weken aanhoudt, is dat geen goed nieuws voor de vakbonden. Hun representativiteit in de bedrijven hangt immers niet alleen af van hun onderlinge machtsverhouding, maar ook van het totale aantal werknemers dat zich achter een van hun kleuren schaart.
