Met het afschaffen van het biljet van 500 euro verdwijnt een van de meest waardevolle biljetten ter wereld. Voorstanders van de afschaffing wijzen op de kwalijke rol die het biljet speelt in het criminele milieu, en zien enkel voordeel in een eurozone zonder paars biljet. Drie redenenen waarom de ECB vanavond de coupure de wacht aanzei.
1. Jan Modaal gebruikt het niet
Hebt u al vaak een biljet van 500 euro in handen gehad? De kans is groot dat u ‘nee’ moet antwoorden op die vraag, en u bent daarbij niet alleen. Het komt door de inburgering van het elektronische betaalverkeer maar zeer weinig voor dat een gewone Europeaan een cash biljet van 500 euro op zak heeft, laat staan meerdere. De biljetten hadden dan ook niet voor niets de bijnaam ‘Bin Laden’, aangezien iedereen ze kende, maar (bijna) niemand ze ooit zag.
Volgens de meest recente statistieken van de Europese Centrale Bank waren er in maart van dit jaar 18.592.766.287 eurobiljetten in omloop. Een kleine 600 miljoen, 594.417.006 om precies te zijn, waren biljetten van 500 euro, goed voor 3,20 %. Het biljet is daarmee het tweede minstgebruikte van allemaal, na dat van 200 euro, waarvan er ‘maar’ 209 miljoen in omloop waren, of 1,10 %.
Het veruit het meest verdeelde eurobiljet is trouwens dat van 50 euro, waarvan er maar liefst 8.357.453.761 bestaan. 45,00 % van alle biljetten zijn er van 50 euro.
2. De kans op fraude is te groot
De waarde van alle in omloop zijnde biljetten van 500 euro is daarentegen procentueel veel groter dan het aantal biljetten, logisch ook natuurlijk. Tel je alle biljetten samen, dan hebben ze de op een na grootste waarde, namelijk 297.208.503.000 euro of 27,80 % van het totaal. Alle 200 eurobilljetten samengeteld maken bijvoorbeeld maar 3,90 % uit van het totaal.
De grootste waarde hebben trouwens de 50 eurobiljetten, die ook het meeste voorkomen: 417.872.688.050 euro, of 39,00 % van het totaal.
Critici zeggen dat de hoge waarde van het 500 eurobiljet maakt dat het uitermate geschikt is om allerlei louche praktijken die het daglicht – en ook het elektronisch betaalverkeer – niet mogen zien, te financieren. Doordat het biljet zoveel waard is, kunnen hoge bedragen relatief gemakkelijk en ongezien doorheen Europa reizen. Bij kleinere coupures is dat al veel moeilijker. Het gaat dan om criminaliteit zoals witwaspraktijken, drugshandel en belastingontwijking. Al in 2010 verklaarde het Britse Serious Organised Crime Agency dat 90 procent van alle biljzetten van 500 euro in het Verenigd Koninkrijk in handen van de georganiseerde misdaad waren, en stopten de wisselkantoren met de uitgifte.
Het biljet van 500 euro is het derde meest waardevolle ter wereld, na dat van 1.000 Zwitserse frank (910 euro) en dat van 1.000 Singaporese dollar (640 euro). Het hoogste dollarbiljet bijvoorbeeld is ‘maar’ 100 dollar waard (87 euro). Tot 1969 bestonden er in de VS dollarbiljetten met een hogere waarde, maar die werden toen al uit circulatie genomen om het criminelen lastiger te maken. Ook Canada en Australië hebben maar biljetten tot 100 dollar. Een Japans biljet van 10.000 yen is dan weer 81 euro waard, een biljet van 50 Britse pond 63 euro.
De BBC vergeleek het in een reportage ooit als volgt: als een drugsbende 1 miljoen pond ophaalt in briefjes van 20 op de hoek van de straat, wegen die samen meer dan 50 kg. Het equivalent in 500 eurobiljetten zou amper 2 kg wegen.
Dat het 500 eurobiljet in grote mate gebruikt werd in het zwartgeldcircuit, bleek ook in 2006, toen onderzoek aan het licht bracht dat niet minder dan 25 procent van alle biljetten van die waarde zich in Spanje bevond. Dat terwijl de reguliere Spaanse economie in de eurozone maar een fractie van dat percentage is.
“Het biljet van 500 euro wordt meer gebruikt om zaken te verbergen dan om zaken aan te kopen”, verklaarde de Franse minister van Financiën Michel Sapin in maart. “Het wordt vaker gebruikt om oneerlijke transacties te vergemakkelijken dan om jou en mij toe te laten voedsel te kopen”. Frankrijk wil in de nasleep van de aanslagen in Parijs de strijd tegen de financiering van terreurorganisaties opvoeren en haalde vandaag alvast zijn slag thuis.
3. Bijna niemand aanvaardt het
Ze zijn dun gezaaid, de winkels waar je zonder problemen met een briefje van 200 of 500 euro kunt betalen. Wettelijk mag het niet, aangezien elk eurobiljet een wettelijk betaalmiddel is: een winkelier is daardoor verplicht elk eurobiljet te aanvaarden. Maar een memorandum van de FOD Economie laat wel toe af te wijken van dat principe op basis van “gezond verstand” en het beginsel van de evenredigheid.
Concreet stelt het memorandum voor dat een winkelier een briefje van 200 of 500 euro mag weigeren wanneer het aankoopbedrag lager ligt dan de helft van de coupure.
