De ECB lijkt vastberaden de economie uit het moeras te trekken en het deflatiespook te verjagen. De rente zakt naar een historisch dieptepunt en de geldkraan wordt verrassend snel en wijd opengezet. Waarom? Wat zijn de gevolgen? En hoe geloofwaardig is de nieuwe bazooka van Draghi?
1. Wat besliste de ECB gisteren?
De ECB heeft opnieuw zijn belangrijkste rentetarieven met 10 basispunten verlaagd. De basisrente zakt naar 0,05 procent. Dat is het laagste niveau ooit. Maar ook de negatieve rente die banken moeten betalen om hun geld te parkeren bij de centrale bank, gaat verder omlaag tot -0,2 procent (zie inzet).
Daarnaast is topman Mario Draghi van plan om op verschillende manieren extra geld in het financiële systeem te pompen. Zoals verwacht gaat de ECB vanaf oktober niet alleen herverpakte bedrijfsleningen opkopen (ABS), er wordt ook opnieuw gestart met de inkoop van obligaties met een onderpand (covered bonds). Opvallend: deze laatste kunnen ook hypotheken en autoleningen zijn.
2. Waarom grijpt Draghi hard in?
Met de nieuwe maatregelen hoopt de ECB de stagnerende Europese economie een impuls te geven. De geopolitieke spanningen in de wereld, de handelsoorlog met Rusland en de lagere groei in opkomende markten hebben de economische groei in de eurozone in de kiem gesmoord. Zelfs groeimotor Duitsland zit in een tijdelijke krimp.
En de groeivooruitzichten worden met de dag slechter. Zeker nu de inflatie in de eurozone almaar daalt: amper 0,3 procent in augustus.
3. Waarom is de lage inflatie een probleem?
Het deflatiespook waart rond. Er is weinig voor nodig om de lage inflatie over de rand te duwen, zoals destijds in Japan gebeurde. Dat wil de ECB te allen prijze vermijden. Als producten en diensten tijdens een lange periode elke dag goedkoper worden, gaan consumenten hun aankopen uitstellen en valt de economie stil. Bezittingen worden minder waard en schulden worden groter, waardoor de hoge schuldenlast van tal van eurolanden ondraaglijk dreigt te worden.
4. Was de ingreep verwacht?
Neen, de maatregel kwam onverwacht omdat de ECB al een maatregel in de pijplijn had. Over twee weken kunnen de Europese banken samen al tot 400 miljoen euro goedkoop geld lenen, op voorwaarde dat ze dat doorlenen aan de bedrijven (via zogeheten TLTRO’s).
5. Wat wil de ECB bereiken?
Met de renteverlaging viseert Draghi vooral de banken. Door de leningen bij de ECB zo goedkoop te maken, wil hij de banken een laatste keer aanzetten om in te tekenen op de goedkope leningen en het geld te laten doorrollen naar gezinnen en bedrijven. ‘Want goedkoper wordt het niet’, benadrukte Draghi gisteren.
Dat de renteverlaging ook de spaarders treft, is eerder bijkomstig. Zij zien de vergoeding op hun spaarboekjes straks verder dalen. Waardoor de ECB hoopt dat mensen daardoor minder zullen sparen en meer consumeren. Dat is het aanwakkeren van de inflatie. Alleen, de renteverlaging is miniem. En zelfs grotere renteverlagingen hebben in het verleden weinig effect gehad.
Specialisten verwachten meer van het uitgebreide opkoopprogramma door de ECB van allerlei (herverpakte) kredieten, obligaties en hypotheken op de markten. Daarmee probeert de ECB de stokkende kredietverlening bij de banken, die het goedkope geld van de ECB tot nu toe liever bijhielden, te omzeilen. Vooral in Zuid-Europa raken bedrijven en kmo’s nauwelijks nog aan bankkredieten. Dat moet veranderen. Banken kunnen straks bijvoorbeeld hun leningen aan kmo’s bundelen om ze vervolgens door te verkopen aan de ECB. Waardoor er – in theorie – bij de banken geld vrijkomt voor nieuwe kmo-leningen.
6. Hoe geloofwaardig is de bazooka van Draghi eigenlijk?
Dat wordt pas in oktober duidelijk. Maar door te zeggen dat de ECB terugwil naar zijn balans van eind 2012, suggereert Draghi dat hij 1.000 miljard euro in de strijd wil gooien. Probleem: een termijn plakt Draghi daar niet op. En massaal herverpakte kredieten en gedekte obligaties opkopen, is makkelijker gezegd dan gedaan. De ABS-markt in Europa is klein en zal ten vroegste volgend jaar op gang komen. Bovendien kocht de ECB in het verleden nooit meer dan 40 tot 60 miljard gedekte obligaties op.
‘Het lijkt erop dat Draghi met zijn verwijzing naar 2012 vooral tijd probeert te winnen. Zoals vaak schept hij bewust hoge verwachtingen. Maar het beloofde geld zal er niet zo snel komen’, tempert ING-econoom Carsten Brzeski. ‘Toch gaat de geldkraan zeker wijder open dan verwacht. Je kunt stellen dat Supermario eindelijk in zijn helikopter is gestapt om – net als Ben Bernanke in de VS – met gratis geld te gaan strooien.’
7. Wat als ook dit niet werkt?
De ECB zit bijna aan het einde van haar Latijn. Draghi benadrukte gisteren opnieuw dat de politici nu eerst structurele hervormingen moeten doorvoeren. Daarnaast rest er de ECB enkel nog de ‘nucleaire’ optie: massaal staatsobligaties opkopen op de markt. Maar daar blijven de Duitsers radicaal tegen.
